Zaktualizowano: 24 października.2022 r.

Według danych Głównego Urzędu Statystycznego 3, 3% Polaków przynajmniej raz w życiu doświadczyło zawału mięśnia sercowego, a rocznie w Polsce na zawał serca umiera blisko 200 000 osób. Czym jest ta podstępna choroba, jakie są jej przyczyny, jak udzielić pierwszej pomocy choremu z podejrzeniem zawału?  W jaki sposób dzisiejsza medycyna radzi sobie z zawałem? O czym powinni pamiętać chorzy po przebytym zawale mięśnia sercowego?

Zawał mięśnia sercowego

Czym jest zawał mięśnia sercowego?

Zawał mięśnia sercowego a właściwie ostre niedokrwienie mięśnia sercowego to martwica komórek serca (kardiomiocytów) spowodowana brakiem dostępu tlenu do komórek na skutek zablokowania przepływu krwi w tętnicach wieńcowych.  Mówiąc obrazowo tętnice wieńcowe to „drogi”, przez które do serca transportowane są substancje potrzebne do właściwej pracy serca, kiedy droga ta zostaje zablokowana serce nie może prawidłowo funkcjonować i obumiera. W początkowej fazie, kiedy komórki nie dostają wystarczającej ilości tlenu przestają się prawidłowo kurczyć a następnie ulegają rozpadowi. Powoduje to uwolnienie do krwi substancji znajdujących się wewnątrz komórek, takich jak np. troponina, wykrycie tych substancji w badaniach laboratoryjnych krwi jest istotne w trakcie diagnostyki zawału.

Ze względu na stopień zablokowania tętnic wieńcowych możemy wyróżnić:

  • Zawał serca z uniesionym odcinkiem ST w badaniu EKG – w tym przypadku przepływ krwi przez tętnice jest całkowicie zablokowany
  • Zawał serca bez uniesionego odcinka ST w badaniu EKG – w tym przypadku przepływ krwi przez tętnice jest mocno ograniczony, ale nie jest całkowicie zablokowany

Jakie są objawy zawału mięśnia sercowego?

Najczęstsze objawy zawału serca to ból, pieczenie lub ucisk za mostkiem. Występują one u większości chorych z zawałem. Należy jednak pamiętać, że u osób w podeszłym wieku i diabetyków objawy zawału mogą być bardzo niespecyficzne, pacjenci Ci skarżą się na duszność, dezorientację a nie dolegliwości bólowe.

Do objawów, które mogą pojawić się u pacjentów z zawałem serca należą:

  • Ból za mostkiem
  • Ból w żuchwie, szyi, plecach, ręce lub barku
  • Ból brzucha z towarzyszącymi nudnościami lub wymiotami (może być jedyną dolegliwością)
  • Duszność
  • Obfite zimne poty i zawroty głowy
  • Lęk przed zbliżającą się śmiercią
  • Zasłabnięcie, utrata przytomności.

Jak udzielić pierwszej pomocy choremu z zawałem serca?

Pamiętajmy, jeśli u siebie lub u kogoś bliskiego podejrzewany zawał serca nie czekajmy, tylko natychmiast zadzwońmy po pogotowie na numer ratunkowy 112 lub 999. Każdy ból w klatce piersiowej trwający ponad 5 minut i nieustępujący po odpoczynku powinien zostać skonsultowany z lekarzem. Najlepsze rokowanie dotyczy pacjentów, u których leczenie rozpoczęto w ciągu pierwszej godziny od wystąpienia objawów. Jest to tzw. złota godzina.

W trakcie oczekiwania na zespół pogotowia ratunkowego chory powinien się położyć, postarać spokojnie oddychać, jeśli pacjent jest leczony kardiologicznie i posiada przy sobie nitroglicerynę powinien ją jak najszybciej zażyć.

Jakie są przyczyny zawału mięśnia sercowego?

Zwykle przyczyną zawału serca jest miażdżyca tętnic wieńcowych, a więc zwężenie naczyń przez odkładające się w ścianie złogi makrofagów, komórek piankowatych i lipoprotein w tym cholesterolu. W efekcie tego procesu w Naszych tętnicach powstają blaszki miażdżycowe, które mogą pęknąć, co Nasz organizm uznaje za uszkodzenie naczynia. W uszkodzonym miejscu pojawiają się płytki krwi, które tworzą skrzep mający naprawić tętnice. Niestety utworzony skrzep i blaszka miażdżycowa blokują przepływ krwi przez tętnice a tym samym niedotlenienie serca.

Pamiętajmy, że miażdżyca to choroba rozwijająca na przestrzeni lat a czynnikami predysponującymi do miażdżycy są:

  • Hiperlipidemia, czyli nadmiar „złego cholesterolu” LDL
  • Palenie papierosów
  • Cukrzyca
  • Nadciśnienie tętnicze
  • Otyłość
  • Brak aktywności fizycznej
  • Niewłaściwa dieta

Inne możliwe przyczyny zawału to:

  • Zapalenie tętnicy wieńcowej
  • Zator
  • Wady anatomiczne
  • Bardzo nasilona niedokrwistość
  • Ciężkie wady zastawki aortalnej

Jak wygląda diagnostyka zawału serca?

W celu ustalenia czy mamy do czynienia z zawałem serca konieczne jest stwierdzenie szybkiego wzrostu a następnie stopniowego spadku stężenia troponiny lub CK-MB (substancje te są uwalniane z uszkodzonych komórek serca) w badaniach laboratoryjnych krwi oraz stwierdzenie przynajmniej jednego z dodatkowych objawów:

  • Objawy kliniczne niedotlenienia
  • Wystąpienie patologicznego załamka Q w badaniu EKG
  • Zmiany w EKG wskazujące na niedotlenie (obniżenie lub uniesienie odcinka ST)
  • Potrzeba zabiegów na tętnicach wieńcowych

W jaki sposób leczy się zawał serca?

Leczenie pacjentów z zawałem serca jest uzależnione od typu schorzenia – zawał z uniesieniem odcinka ST lub bez uniesienia odcinka ST. Jednak bez względu na typ zawału leczenie rozpoczyna się tuż po przyjeździe zespołu pogotowia ratunkowego, który podaje pacjentowi tlen i kwas acetylosalicylowy. Następnie już w warunkach szpitalnych pacjent otrzymuje leczenie fibrynolityczne (ma ono na celu rozpuszczenie skrzepu blokującego przepływ krwi w tętnicach wieńcowych) oraz zostaje poddany zabiegom kardiologii interwencyjnej. Zastosowanie konkretnego zabiegu u pacjenta jest uzależnione możliwościami szpitala, do którego trafu pacjent a także jego stanem zdrowia, ale może to być zabieg przez skórnej angioplastyki wieńcowej lub operacja wszczepienia by-passów.

W jaki sposób wrócić do sprawności po zawale serca?

Zawał serca to poważne schorzenie, wymagające nieraz interwencji chirurgicznych, w związku z tym bardzo ważna jest rehabilitacja kardiologiczna, mająca na celu szybki powrót pacjenta do pełnego zdrowia. Rehabilitacja kardiologiczna prowadzona jest na podstawie ogólnie przyjętych schematów, dokładny zakres ćwiczeń i czas, po którym można zacząć ćwiczyć zależy od zastosowanego leczenia chirurgicznego. Rehabilitację kardiologiczną dzielimy na szpitalną i poza szpitalną. W ramach rehabilitacji szpitalnej pacjent uczy się powoli wstawać z łóżka (zabronione jest nagłe „zrywanie się”, które może doprowadzić do spadku ciśnienia krwi) – najpierw przekręcić się na bok, opuścić nogi na podłogę, usiąść na łóżku i wstać dopiero po kilku chwilach.

Jeżeli zabieg chirurgiczny był wykonany przez tętnicę ramienną, chory może wstać z łóżka po 6 godzinach, jeśli przez tętnicę udową – dopiero po 12 lub 24 godzinach. Przez pierwsze trzy dni pacjent powinien ćwiczyć po około 5 minut trzy razy dziennie, a w kolejnych dniach przez około 15 minut.

Pamiętajmy, że pacjentom po zawale serca, którzy zostają wypisani z oddziału kardiologii przysługuje bezpłatna, refundowana w ramach kontraktu z NFZ rehabilitacja kardiologiczna prowadzona na oddziałach rehabilitacji kardiologicznej lub w sanatorium. Na zabiegi te skieruje Nas lekarz prowadzący. A co w domowym zaciszu?:

  • Nie zaczynamy ćwiczeń od intensywnych prac ogrodowych czy też przesuwania szafy w mieszkaniu
  • Unikamy długiego trzymania rąk w górze
  • Nie wykonujemy czynności wymagających wstrzymywania oddechu
  • Powoli wracamy do aktywności seksualnej
  • Chętnie jeździmy na rowerze, pływamy czy też trenujemy nordic walking
  • Rzucamy palenie papierosów
  • Unikamy tłustego jedzenia, nadmiaru soli i cukru w diecie
  • Wypijamy 1, 5 litra wody

Pamiętajmy zawał serca to poważna choroba, wymaga szybkiej interwencji a następnie stopniowej rehabilitacji, jednak nie skreśla Nas z pełnego powrotu do zdrowia. Aby uniknąć zawału już teraz zadbajmy o zdrową dietę i aktywność fizyczną.

5/5 - (4 votes)