Zaktualizowano: 3 lipca.2023 r.

Krew i jej składniki to najcenniejszy dar jakim możemy podzielić się z innymi. Najważniejszym wymogiem jest wiek powyżej 18 roku życia oraz waga powyżej 50kg. Przed oddaniem krwi każdy dawca przechodzi szereg badań, w tym badanie lekarskie oraz badania laboratoryjne. Oddawanie krwi oraz preparatów krwiopochodnych to procedura nie sprawiająca wiele bólu a mogąca uratować życie tak wielu osobom! Co należy wiedzieć o oddawaniu krwi – najczęściej zadawane pytania:

Jak zostać krwiodawcą i przygotować się do oddania krwi?

Dlaczego warto oddawać krew lub jej składniki?

Odpowiedź na to pytanie można zamknąć właściwie w jednym zdaniu, ponieważ krew to życie i bezcenny dar jaki możemy podarować drugiej osobie. Z lekcji biologii pamiętamy, że krew to płynna tkanka wypełniająca łożysko naczyń krwionośnych, pełniąca wiele istotnych funkcji w organizmie, jak choćby transport tlenu i składników odżywczych do wszystkich komórek Naszego ciała. W kontekście krwiodawstwa istotną informacją jest fakt, że na powierzchni krwinek czerwonych znajdują się specyficzne białka (antygeny) determinujące występowanie następujących grup krwi:

  • A Rh + (plus) – To najczęściej występująca grupa krwi w Naszej populacji (32%), oznacza obecność antygenu A i D na krwinkach czerwonych
  • O Rh + (plus) – Występuje u 31% osób i wiąże się z występowaniem antygenu D na krwinkach czerwonych przy jednoczesnym braku antygenów A i B
  • B Rh + (plus) – Grupa krwi 15% populacji polskiej, wiąże się z występowaniem antygenu B i D na krwinkach czerwonych
  • AB Rh + (plus) – Występuje u 7% osób i wiąże się z występowaniem antygenów A, B i D na krwinkach czerwonych
  • O Rh – (minus) – Występuje 6% osób i wiąże się z brakiem zarówno antygenu A, B jak i D na krwinkach czerwonych
  • A Rh – (minus) – Występuje u 6% osób i wiąże się z występowaniem antygenu A przy jednoczesnym braku antygenu D na krwinkach czerwonych
  • B Rh – (minus) – Występuje u 2% osób i wiąże się z występowaniem antygenu B przy jednoczesnym braku antygenu D na krwinkach czerwonych
  • AB Rh – (minus) – Najrzadsza grupa krwi w populacji polskiej (1%), oznacza obecność antygenu A i B przy jednoczesnym braku antygenu D na krwinkach czerwonych

Znajomość grupy krwi jest niezbędna przy przetoczeniach, w celu uniknięcia niepożądanych reakcji zawsze należy podawać krew od zgodnego dawcy.

Statystycznie dorosły człowiek ma w sobie około 5-6 litrów krwi, a utrata 40% tej wartości w szybkim tempie może doprowadzić do zgonu pacjenta. Dlatego też w wielu sytuacjach klinicznych (wypadki komunikacyjne, zabiegi operacyjne, oparzenia, urazy, zaburzenia krzepnięcia, choroby nowotworowe, stosowana chemioterapia, przebyta transplantacja narządowa) niezbędne jest uzupełnienie braków poprzez podawanie krwi bądź preparatów krwiopochodnych. Od ponad roku krew a dokładnie osocze ozdrowieńców wykorzystuje się również w walce z COVID-19. Ozdrowieńcy wytwarzają naturalne przeciwciała przeciwko COVID-19, które po odpowiedniej preparatyce izoluje się z krwi i podaje pacjentom zarażonym wirusem SARS-CoV-2 co stymuluje układ odpornościowy i znacznie przyspiesza proces leczenia. 

Ponieważ krew nie jest produktem leczniczym wytwarzanym w warunkach laboratoryjnych, niezbędne jest jej pozyskiwanie od chętnych krwiodawców a następnie magazynowanie w bankach krwi. Ponadto z uwagi na fakt istnienia kilku grup krwi ważne jest zabezpieczenie szpitali w odpowiednie ilości każdej grupy krwi, co w przypadku rzadkich podtypów może być trudne. Niestety dane wskazują, że liczba krwiodawców w ostatnich latach zmniejszyła się w przeciwieństwie do zapotrzebowania na krew, które jest coraz większe – w Polsce rocznie przeprowadza się około 1,7 miliona transfuzji rocznie! 

Jeśli więc zastanawiamy się czy warto zostać dawcą krwi pomyślmy, że sami możemy się znaleźć w sytuacji, w której będziemy potrzebować krwi bądź preparatów krwiopochodnych (osocza, płytek krwi, masy granulocytarnej).

Warto również pamiętać, że zgodnie z rozporządzeniem osobie oddającej krew lub jej składniki przysługują dwa dni zwolnienia od pracy i wykonywania czynności służbowych (w dniu oddania krwi i w dniu następnym) a krwiodawcom, którzy przynajmniej 3 razy oddali krew lub jej składniki także 33% ulga na przejazdy środkami komunikacji zbiorowej. 

Kto może zostać krwiodawcą?

Dawcą krwi może zostać każda osoba pomiędzy 18 a 65 rokiem życia ważąca nie mniej niż 50 kg i będąca w dobrym stanie zdrowia. 

Chętni mają do wyboru zgłoszenie się do stacjonarnych centrów krwiodawstwa i krwiolecznictwa bądź skorzystanie z akcji wyjazdowych organizowanych cyklicznie w wielu miejscowościach. Przed zgłoszeniem się do punktu pobrań warto jednak zastanowić się czy nie ma przeciwwskazań, które czasowo lub trwale wykluczają Nas z możliwości oddania krwi.

Bezwzględnymi trwałymi przeciwwskazaniami do oddawania krwi są:

  • Żółtaczka zakaźna
  • Aktywne i przewlekłe choroby układu krążenia do których należą: choroba wieńcowa, zawał mięśnia sercowego i stan po zawale mięśnia sercowego, wady serca, zaburzenia rytmu serca, zapalenie mięśnia sercowego, miażdżyca, choroby tętnic, nawracające zapalenie żył, udar mózgu
  • Aktywne i przewlekłe choroby ośrodkowego układu nerwowego (między innymi padaczka i zaburzenia psychiczne)
  • Nawracające omdlenia i napady drgawkowe
  • Aktywne, przewlekłe lub nawracające choroby układu oddechowego takie jak: astma oskrzelowa, gruźlica, zapalenie oskrzeli
  • Aktywne, przewlekłe lub nawracające choroby układu pokarmowego 
  • Aktywne, przewlekłe lub nawracające choroby układu moczowego
  • Aktywne, przewlekłe lub nawracające choroby skóry takie jak: łuszczyca, sklerodermia
  • Aktywne, przewlekłe lub nawracające choroby gruczołów dokrewnych i zaburzenia przemiany materii, takie jak: cukrzyca, choroba Graves-Basedova, choroba Cushinga, nadczynność tarczycy, niedoczynność tarczycy
  • Aktywne, przewlekłe lub nawracające choroby układowe takie jak kolagenozy
  • Choroba nowotworowa
  • Aktywne, przewlekłe lub nawracające choroby układu krwiotwórczego oraz zaburzenia krzepnięcia
  • Choroby zakaźne takie jak: HIV, HTLV, babeszjoza, gorączka chagasa, leiszmanioza trzewna, promienica, tularemia, kiła, wirusowe zapalenie wątroby typu B i C, gorączka Q, choroba Creutzfeldta-Jakoba i jej wariant
  • Stosowanie środków psychoaktywnych
  • Zachowania seksualne o podwyższonym ryzyku zarażenia chorobami zakaźnymi (chodzi o narkomanów, osoby zajmujące się prostytucją oraz często zmieniające partnerów seksualnych)

Istnieje również wiele sytuacji w których czasowo zostaniemy wykluczeni z oddawania krwi, jednak po upływie określonego terminu możemy ponownie zgłosić się do najbliższej stacji krwiodawstwa. Krwi nie możemy oddać:

  • W czasie miesiączki oraz przez 3 dni po jej zakończeniu 
  • W ciągu 7 dni od drobnego zabiegu chirurgicznego, w tym usunięciu zęba
  • W dniu leczenia stomatologicznego oraz w dniu kolejnym
  • W ciągu 2 lat od momentu wyleczenia brucelozy, gorączki Q, gorączki reumatycznej, zapalenia szpiku, gruźlicy
  • W ciągu 3 lat od momentu wyleczenia malarii oraz w ciągu 12 miesięcy od daty powrotu z kraju, w którym istnieje ryzyko zakażenia malarią
  • W ciągu 6 miesięcy od momentu wyleczenia toksoplazmozy, mononukleozy zakaźnej
  • W ciągu 6 miesięcy od dnia porodu lub zakończenia ciąży
  • W ciągu 6 miesięcy od momentu przetoczenia krwi lub preparatów krwiopochodnych
  • W ciągu 6 miesięcy od przeszczepu ludzkich komórek i tkanek
  • W ciągu 2 tygodni od momentu wyleczenia choroby zakaźnej, ustąpienia objawów grypy lub infekcji grypopodobnej, gorączki powyżej 38°C
  • W ciągu 6 miesięcy od bliskiego kontaktu w warunkach domowych z osobą chorą na wirusowe zapalenie wątroby
  • W okresie pozbawienia wolności oraz w ciągu 6 miesięcy od dnia opuszczenia zakładu karnego
  • W okresie 4 tygodni od momentu przyjęcia szczepionki przeciwko BCG, odrze, różyczce, żółtej febrze, durowi brzusznemu (jeśli szczepionka zawierała osłabione bakterie), cholerze (jeśli szczepionka zawierała osłabione bakterie), nagminnemu zapaleniu ślinianek przyusznych, nagminnemu porażeniu dziecięcemu (jeśli szczepionka zawierała osłabione wirusy)
  • W okresie 48 godzin od momentu przyjęcia szczepionki przeciwko cholerze (jeśli szczepionka zawierała inaktywowane bakterie), durowi brzusznemu (jeśli szczepionka zawierała inaktywowane bakterie), durowi plamistemu, nagminnemu porażeniu dziecięcemu (jeśli szczepionka zawierała inaktywowane wirusy), grypie, wirusowemu zapaleniu wątroby typu A, wściekliźnie, kleszczowemu zapaleniu mózgu oraz przyjęcia anatoksyny błonicowej i tężcowej
  • W okresie 7 dni od momentu przyjęcia szczepionki przeciwko wirusowemu zapaleniu wątroby typu B
  • W ciągu 3 miesięcy od momentu uodpornienia surowicami odzwierzęcymi
  • W ciągu 28 dni od daty powrotu z kraju, w którym istnieje ryzyko zakażenia wirusem Zachodniego Nilu, wirusem Dengi, wirusem chikungunya, wirusem Zika
  • W ciągu 12 miesięcy od momentu wyleczenia rzeżączki
  • W okresie 6 miesięcy od dnia badania endoskopowego, zakłucia igłą, kontaktu śluzówki z obcą krwią, dużego zabiegu chirurgicznego, wykonania tatuażu lub piercingu, zabiegu akupunktury, zabiegów kosmetycznych połączonych z przerwaniem ciągłości skóry
  • W okresie 6 miesięcy od dnia powrotu z obszaru endemicznego występowania chorób tropikalnych
  • W okresie 5 lat od momentu wyleczenia ostrego, kłębuszkowego zapalenia nerek
  • W okresie odczulania

W jaki sposób przygotować się do oddawania krwi?

Przygotowanie do oddawania krwi należy rozpocząć od wybrania ośrodka bądź punktu, gdzie będziemy oddawać krew, jeśli nie ma czynników czasowo dyskwalifikujących Nas z oddawania krwi, na dzień przed donacją zadbajmy o odpowiednią dietę.

To ważny element przygotowania, ponieważ w ten sposób zapobiegamy zbytniemu otłuszczeniu krwi, wzrostowi poziomu cholesterolu i zwiększonej krzepliwości. Krew mocno lipemiczna nie nadaje się do przetoczeń, dlatego tak istotne przed oddawaniem krwi jest unikanie:

  • Śmietany
  • Majonezu
  • Masła
  • Tłustego mleka
  • Pasztetu
  • Kiełbasy
  • Tłustego mięsa
  • Jajek
  • Orzechów ziemnych
  • Kremowych ciast
  • Posiłków typu fast food
  • Alkoholu
  • Mocno przyprawionych potraw

Co zatem warto zjeść? Posiłki oprzyjmy na:

  • Chudym twarożku
  • Rybach
  • Pieczywie
  • Chudej wędlinie
  • Owocach
  • Warzywach
  • Dżemach
  • Drobiu
  • Wołowinie
  • Chudym jogurcie
  • Miodzie
  • Wodzie mineralnej
  • Sokach

Oprócz posiłków zadbajmy o spożycie 2l płynów oraz zdrowy sen. W dniu oddawania krwi unikajmy wysiłku fizycznego, palenia papierosów a także zjedzmy lekkostrawny posiłek. Przyjście do centrum krwiodawstwa pod wpływem alkoholu czy też innych środków odurzających jest surowo zabronione!

Jak wygląda procedura oddawania krwi?

Zanim dokładnie opiszemy procedurę krwi, należy już na wstępie zaznaczyć, że oddawanie krwi jest bezpieczne i nie wiąże się z dużymi dolegliwościami bólowymi ani powikłaniami.

Jak więc wygląda droga krwiodawcy?

  • Formalności – Pierwszym krokiem jest zgłoszenie się z aktualnym dokumentem tożsamości do rejestracji. Tam podajemy swoje dane kontaktowe (adres, numer telefonu) a także otrzymujemy kwestionariusz dotyczący stanu Naszego zdrowia oraz stylu życia, który Należy wypełnić udzielając szczerych odpowiedzi na zadane pytania. W rejestracji należy również zgłosić ewentualną chęć otrzymania kopii wyników badań laboratoryjnych. 
  • Pobranie próbki krwi do badań – Centrum krwiodawstwa musi mieć pewność, że Nasza krew nadaje się do przetoczeń, w tym celu konieczne jest pobranie próbki krwi i wykonanie bezpłatnie szeregu badań. W laboratorium zostanie określona grupa krwi i poziom hemoglobiny, ponadto zostaniemy przebadania pod kątem HIV, kiły, WZW typu B i C. Jeśli wyniki badań zdyskwalifikują Naszą krew z możliwości donacji zostaniemy o tym fakcie poinformowani listownie. 
  • Badanie lekarskie – Lekarz, który jest ubrany w profesjonalną odzież medyczną marki https://medibrand.pl analizuje wypełniony przez Nas kwestionariusz a także przeprowadza badanie lekarskie, aby ustalić czy nie ma przeciwwskazań do oddawania krwi.
  • Oddawanie krwi – Moment kulminacyjny całej procedury! W zależności od tego czy oddajemy krew pełną czy też preparaty krwiopochodne metodą aferezy czas oddawania krwi będzie nieco inny. 

Krew pełną pobiera się poprzez pojedyncze wkłucie do żyły, do jednorazowych sterylnych pojemników umieszczonych na wagomieszarce (w sterylnych pojemnikach znajdują się substancje zapobiegające krzepnięciu pobranej krwi). Oddanie 450 ml krwi zajmuje około 5-10 minut.

W przypadku oddawania preparatów krwiopochodnych wykorzystuje się specjalne separatory, urządzenia, które filtrują krew dawcy. W zależności od tego co dawca oddaje do specjalnego pojemnika trafia osocze, krwinki czerwone, krwinki białe lub płytki krwi a pozostała część krwi, bez oddawanego składnika, trafia ponownie do organizmy dawcy. Procedura oddawania preparatów krwiopochodnych nie jest bolesna bardziej niż standardowe oddawanie krwi, a różnica polega na tym, że wykonywane są zwykle dwa a nie jedno wkłucie do żyły. Istotną różnicą jest natomiast czas trwania zabiegu, który w tym przypadku może wynosić od 30 minut do 2 godzin. 

  • Odpoczynek – Po oddaniu krwi lub jej składników powinniśmy przez minimum 15 minut odpocząć w poczekalni, a w razie wystąpienia niepokojących objawów zgłosić ten fakt personelowi medycznemu
  • Formalności po oddaniu krwi – Po przejściu całej procedury oddawania krwi przed opuszczeniem centrum krwiodawstwa ponownie powinniśmy zgłosić się do rejestracji. Tam otrzymamy zaświadczenie o oddaniu krwi, niezbędne do uzyskania zwolnienia ze szkoły bądź wykonywania obowiązków służbowych. Ponadto otrzymamy zwrot kosztów dojazdu i słodki poczęstunek. 

Ile razy w roku można oddawać krew lub jej składniki?

Czas jaki powinien upłynąć pomiędzy kolejnymi donacjami jest ściśle uzależniony od tego czy oddajemy krew pełną czy też jej składniki i tak:

  • Pomiędzy oddawaniem krwi pełnej wymagany jest okres minimum 8 tygodni. W ciągu roku kobieta może oddać krew pełną 4 razy a mężczyzna 8 razy.
  • Pomiędzy oddawaniem osocza wymagany jest okres minimum dwóch tygodni, ponadto osoba oddająca osocze musi ważyć minimum 60kg. W ciągu roku możemy oddać maksymalnie 25 litrów osocza. Pomiędzy oddaniem krwi pełnej a oddaniem osocza musi minąć z kolei przynajmniej 30 dni.
  • Pomiędzy oddawaniem płytek krwi wymagany jest okres minimum 4 tygodni. W ciągu roku można wykonać maksymalnie 12 donacji. Pomiędzy oddaniem krwi pełnej a oddaniem płytek krwi musi minąć z kolei przynajmniej 8 tygodni.
  • Pomiędzy oddawaniem krwinek czerwonych wymagany jest okres minimum 6 miesięcy. Pomiędzy oddaniem krwi pełnej a oddaniem krwinek czerwonych musi minąć z kolei przynajmniej 8 tygodni (jeśli oddajemy 1 jednostkę krwinek) lub 12 tygodni (jeśli oddajemy 2 jednostki). 
  • Pomiędzy oddawaniem krwinek białych wymagany jest okres minimum 4 tygodni. W ciągu roku możemy wykonać maksymalnie 12 donacji. Okres pomiędzy oddawaniem krwi pełnej a oddawaniem krwinek białych jest ustalany indywidualnie przez lekarza. 
5/5 - (1 vote)

Więcej artykułów i porad:

Niedokrwistość (anemia) z niedoboru żelazaNiedokrwistość (anemia) z niedoboru żelaza – przyczyny, objawy, leczenie Talasemia – przyczyny, objawy, leczenieTalasemia – przyczyny, objawy, leczenie płytki krwi w zakrzepowej plamicy małopłytkowejZakrzepowa plamica małopłytkowa (Zespół Moschcowitza, TTP) – przyczyny, objawy, leczenie, powikłania anemia sierpowata krwinki czerwoneNiedokrwistość (anemia) sierpowatokrwinkowa – przyczyny, objawy, diagnostyka, leczenie, powikłania badanie krwi przy anemii hemolitycznejWrodzone anemie hemolityczne – przyczyny, objawy, diagnostyka, leczenie komórka wirusaNabyte niedokrwistości hemolityczne – przyczyny, objawy, diagnostyka, leczenie, powikłania czerwone krwinki przy anemiiNiedokrwistość (anemia) syderoblastyczna – przyczyny, objawy, diagnostyka, leczenie, powikłania Krew w niedokrwistościNiedokrwistość (anemia) Addisona i Biermera – przyczyny, objawy, leczenie, powikłania Anemia plastyczna to schorzenie będące wynikiem zaburzonej pracy szpiku kostnego, wytwarzającego zbyt małą ilość krwinek czerwonych, krwinek białych oraz płytek krwi.Anemia aplastyczna – przyczyny, diagnostyka, objawy, leczenie Czerwienica, inaczej nadkrwistość lub policytemia (pojęć tych będziemy używać wymiennie) to grupa chorób o różnym mechanizmieNadkrwistość (czerwienica) – przyczyny, objawy, diagnostyka, leczenie