Zaktualizowano: 20 września.2022 r.

Testosteron zwany męskim hormonem oznaczany jest zarówno u kobiet jak i u mężczyzn w trakcie diagnostyki zaburzeń dojrzewania, niepłodności, guzów narządów płciowych czy też w zespole policystycznych jajników. Hormon ten pełni szereg funkcji od stymulacji rozwoju męskich cech płciowych poprzez budowanie odporności organizmu i rozwoju psychosomatyczny. W jakich sytuacjach oznacza się testosteron? Czym różni się testosteron wolny od testosteronu całkowitego? W jaki sposób zinterpretować wyniki badań? Ile kosztuje oznaczanie testosteronu we krwi? Jak przygotować się do badania?

Testosteron zwany męskim hormonem oznaczany jest zarówno u kobiet jak i u mężczyzn w trakcie diagnostyki zaburzeń dojrzewania, niepłodności, guzów narządów płciowych czy też w zespole policystycznych jajników.

Czym jest testosteron i jaką rolę pełni w organizmie?

Testosteron to hormon steroidowy należący do grupy androgenów. U mężczyzn hormon ten wytwarzany jest głównie w jądrach (95% ogólnej ilości) przez tak zwane komórki Leydiga z cholesterolu. Pozostałe 5% pochodzi natomiast z przemian androgenów nadnerczowych. U kobiet z kolei głównym źródłem testosteronu jest metabolizm androstendionu (55% ogólnej ilości) oraz produkcja hormonu przez jajniki i nadnercza. Wytwarzanie testosteronu jest kontrolowane przez przysadkę mózgową a dokładnie przez hormon luteinizujący (LH) na zasadzie sprzężenia zwrotnego. A więc spadek stężenia LH jest bodźcem do produkcji testosteronu i odwrotnie spadek stężenia androgenu skutkuje wzrostem stężenia hormonu luteinizującego. 

Testosteron odgrywa wiele ważnych funkcji w Naszym organizmie. U mężczyzn pełni zasadniczą rolę w pobudzaniu i utrzymywaniu funkcji seksualnych, a więc: stymuluje rozwój jąder, pęcherzyków nasiennych, moszny, gruczołu krokowego, prącia, odpowiada za rozwój drugo i trzeciorzędowych cech płciowych (owłosienie, ustawienie strun głosowych, popęd płciowy, wzrost masy mięśniowej, rozmieszczenie tkanki tłuszczowe, rozwój cech osobowościowych). Niezwykle istotne jest również anaboliczne działanie testosteronu, które polega na zatrzymywaniu w organizmie jonów sodowych, potasowych, fosforanowych, wzroście syntezy i hamowaniu rozkładu białek. Ponadto testosteron wpływa na wzrost gęstości mineralnej kości, stymuluje produkcję erytropoetyny, zwiększa stężenie erytrocytów i hemoglobiny, przyspiesza proces gojenia się ran, stymuluje układ odpornościowy, wspomaga układ stawowy a także poprawia sprawność fizyczną i psychiczną. 

U kobiet z kolei testosteron odpowiada za prawidłową pracę jajników oraz utrzymywanie popędu seksualnego. Ponadto zmniejsza nadmierne krwawienie, likwiduje obrzęk piersi i hamuje laktację. 

Po spełnieniu swojej funkcji cząsteczki testosteronu są metabolizowane i wydalane z moczem jako 17-ketosteroidy.

W szeregu schorzeń może dojść do zaburzeń w wydzielaniu testosteronu, co wpływa na funkcjonowanie organizmu i może znacząco pogarszać jakość życia. Warto w tym miejscu zaznaczyć, że ilość testosteronu u mężczyzn jest uzależniona od wieku, największe stężenie występuje pomiędzy 20 a 30 rokiem życia, szacuje się, że po tym czasie spadek wynosi 1% w skali roku. 

W jakich sytuacjach oznacza się poziom testosteronu?

Wskazania do oznaczenia poziomu testosteronu możemy podzielić na dwie grupy, z jednej strony są to wskazania medyczne a z drugiej mówiąc niefachowym językiem upływ czasu. Regularne badanie poziomu testosteronu zaleca się u mężczyzn po 60 roku życia, w celu wykrycia jego ewentualnych niedoborów.

Ponadto wskazaniami do badania są:

  • Podejrzenie nadmiernej androgenizacji u mężczyzn i kobiet. Objawy widoczne u kobiet mają związek z defeminizacją (objawiającą się zaburzeniami miesiączkowania, bezowulacyjnymi cyklami, zanikiem gruczołów piersiowych, nietypowym rozmieszczeniem tkanki tłuszczowej) oraz maskulinizacją (objawiającą się występowaniem owłosienia na twarzy i tułowiu, zanikiem sutków, atletyczną budową ciała, przerostem łechtaczki). U mężczyzn objawami sugerującymi nadmierne wytwarzanie testosteronu są: zaburzenia odporności, agresywne zachowania, wahania nastroju, nadmierny przyrost masy mięśniowej, rozrost gruczołu krokowego, obecność długotrwałego i bolesnego wzwodu.
  • Zaburzenia erekcji u mężczyzn
  • Zaburzenia płodności zarówno u mężczyzn jak i u kobiet
  • Podejrzenie nowotworu jąder
  • Podejrzenie nowotworu jajników
  • Podejrzenie przerostu nadnerczy
  • Podejrzenie zespołu policystycznych jajników
  • Zaburzenia dojrzewania płciowego u chłopców (przedwczesne bądź opóźnione dojrzewanie)
  • Obniżony popęd seksualny
  • Nadmierne owłosienie u kobiet zwane hirsutyzmem
  • Diagnostyka zaburzeń funkcji podwzgórza lub przysadki mózgowej
  • Podejrzenie zespołu niedoboru testosteronu u mężczyzn objawiającego się: obniżonym popędem seksualnym, zmianami nastroju, pogorszeniem zdolności koncentracji, uderzeniami gorąca, trudnościami w zasypianiu, skłonnością do depresji, rozdrażnieniem, nerwowością, apatią, zmęczeniem, zmniejszeniem masy mięśniowej, otyłością brzuszną, nadciśnieniem

W przypadku diagnostyki zaburzeń dojrzewania u chłopców oprócz badania poziomu testosteronu ocenia się również stężenie FSH oraz LH.

W jaki sposób przygotować się do badania poziomu testosteronu?

Ocena poziomu testosteronu nie wymaga specjalnych przygotowań, badanie wykonuje się w próbce krwi pobranej z nakłucia żyły łokciowej. Na badanie należy się zgłosić na czczo, co bardzo ważne w godzinach porannych, najlepiej do 8, ponieważ wtedy stężenie testosteronu jest największe. Bezpośrednio przed badaniem należy również unikać intensywnego wysiłku fizycznego. 

W laboratorium mamy do wyboru oznaczenie testosteronu całkowitego (TT) lub testosteronu wolnego (fT). Oba oznaczenia wykorzystywane są do tych samych celów, jednak w niektórych przypadkach preferuje się oznaczenie wolnego testosteronu. Z czego to wynika? We krwi testosteron transportowany jest w kompleksie z albuminą, białkiem SHBG lub białkiem SSBG, a zaledwie 2-3% krąży w organizmie w postaci wolnej. Wiązanie z białkami SHBG i SSBG jest na tyle silne, że część testosteronu z nimi związana nie jest aktywna biologiczne, do komórek dociera natomiast wolny testosteron oraz hormon odłączony od cząsteczki albuminy. Z uwagi na wahania w poziomie białka SHBG u niektórych pacjentów oznaczenie poziomu testosteronu całkowitego może nie być miarodajne, ponieważ zmienna ilość czynnika wiążącego wpływa na ilość biodostępnego hormonu. Oznaczenie wolnego testosteronu zaleca się u pacjentów z otyłością, niedoczynnością lub nadczynnością tarczycy, marskością wątroby, zespołem nerczycowym oraz stosujących suplementację estrogenami bądź androgenami. 

W jaki sposób należy zinterpretować oznaczenie testosteronu we krwi?

Interpretując wynik badania laboratoryjnego należy zawsze odnosić się do zakresu wartości referencyjnych podanych przez laboratorium dla danego oznaczenia. Jest to istotne, ponieważ w zależności od stosowanych odczynników i aparatury wartości te mogą nieznacznie różnić się pomiędzy sobą.

Ogólnie przyjęty zakres wartości referencyjnych (który jak wspomnieliśmy może wykazywać niewielkie różnice w zależności od laboratorium) dla stężenia testosteronu wynosi:

  • Stężenie testosteronu całkowitego u mężczyzn przed okresem dojrzewania wynosi: <0,2 ng/ml lub <0,7 nmol/l
  • Stężenie testosteronu całkowitego u dorosłych poniżej 50 roku życia wynosi: 3-8 ng/ml lub 10-30 nmol/l
  • Stężenie testosteronu po 50 roku życia jest uwarunkowane osobniczo i powinno być rozpatrywane indywidualnie u danego pacjenta
  • Stężenie testosteronu całkowitego u kobiet przed okresem dojrzewania wynosi: <0,15 ng/ml lub <0,5 nmol/l
  • Stężenie testosteronu całkowitego u dorosłych kobiet przed menopauzą wynosi: 0,15-0,90 ng/ml lub 0,5-3,0 nmol/l
  • Stężenie wolnego testosteronu u mężczyzn wynosi: 2,6 – 9,79 pg/ml
  • Stężenie wolnego testosteronu u kobiet wynosi: 0,2-1,3 pg/ml

Podwyższone stężenie testosteronu (a więc przekraczające zakres wartości referencyjnych, zaznaczone na wyniku jako H lub ↑) występuje w następujących przypadkach:

  • Wrodzony przerost nadnerczy
  • Przerost nadnerczy
  • Guz nadnerczy
  • Zespół policystycznych jajników
  • Hipertekoza jajników
  • Guz jajnika wydzielający androgeny
  • Wirylizujący gruczolak nadnerczy
  • Zespół Cushinga
  • Stosowanie leków przeciwdrgawkowych, barbituranów lub klomifenu

Obniżony poziom testosteronu (a więc poniżej zakresu wartości referencyjnych oznaczany jako L lub ↓) występuje w następujących przypadkach:

  • Kastracja 
  • Wrodzony brak jąder
  • Wnętrostwo
  • Nabyta atrofia jąder
  • Żylaki powrózka nasiennego
  • Zapalenie jąder
  • Stosowanie leków cytostatycznych
  • Guzy gonad
  • Uszkodzenie jąder spowodowane nadużywaniem alkoholu, urazem fizycznym, infekcją wirusową zwłaszcza świnką
  • Zespół Klinefeltera
  • Niedoczynność przysadki mózgowej
  • Guz przysadki mózgowej
  • Zabieg operacyjny w obrębie przysadki mózgowej
  • Guz podwzgórza
  • Zespół Kallmanna
  • Hiperprolaktynemia
  • Andropauza
  • Zespół Pradera-Willego
  • Dystrofia mięśniowa
  • Marskość wątroby

Ile kosztuje oznaczanie testosteronu we krwi?

Oznaczanie testosteronu może zostać wykonane bezpłatnie po uzyskaniu skierowania od lekarza diagnozującego Nasze schorzenie. Jeśli jednak badanie to chcemy wykonać prywatnie w laboratorium jego koszt waha się w granicach: 25 – 44 (testosteron całkowity) oraz 45- 73 (testosteron wolny).

5/5 - (1 vote)

Więcej artykułów i porad:

badanie laboratoryjne17-hydroksykortykosteroidy w DZM Interpretacja wyników badań laboratoryjnychJak interpretować wynik badania laboratoryjnego? Czym jest norma i zakres wartości referencyjnychCzym jest norma i zakres wartości referencyjnych? 17-hydroksyprogesteron interpretacja wyników przez lekarza17 hydroksyprogesteron- opis badania, wskazania, interpretacja wyniku hemoroidyKrew w kale – przyczyny, testy na krew utajoną w kale, leczenie ACTH (hormon adrenokortykotropowy)ACTH (hormon adrenokortykotropowy) – opis badania, wskazania do wykonania, interpretacja wyniku laboratoriumAlfa-fetoproteina (AFP) – opis badania, wskazania do wykonania, interpretacja wyniku badanie heparynyAktywność anty-Xa – opis badania, wskazania do wykonania, norma, interpretacja wyników, cena pobieranie krwi strzykawką do badaniaARO (aktywność reninowa osocza) – opis badania, wskazania, normy, interpretacja wyniku, cena Badanie albuminy w laboratoriumAlbumina – opis badania, wskazania, normy, interpretacja wyniku, cena mięśnie człowiekaAldolaza – opis badania, wskazania, normy, interpretacja wyniku, cena Kobieta sprawdza, który rodzaj testu na koronawirusa jest najlepszyRodzaje testów na koronawirusa (COVID 19) – jak działają i czym się różnią? Czym jest aldosteron i jaką rolę pełni w organizmie?Aldosteron- opis badania, wskazania, normy, interpretacja wyniku, cena