Zaktualizowano: 22 lipca.2024 r.
Podstawowym testem laboratoryjnym stosowanym w diagnostyce niepłodności jest badanie nasienia. W poprzednim artykule przedstawiliśmy w jaki sposób należy się do niego przygotować, pora więc na przedstawienie jakie parametry są badane i jakich informacji możemy spodziewać się na wyniku badania nasienia.
Co istotne każde laboratorium wykonuje badanie nasienia zgodnie z rekomendacjami Światowej Organizacji Zdrowia, która określa jakie parametry powinny znaleźć się na wyniku i jakie wartości uznajemy za nieprawidłowe. Niezależnie więc od tego gdzie badanie zostanie wykonane wynik będzie wydany zgodnie z obowiązującym schematem.
I. Czas upłynnienia
Samoistne upłynnienie nasienia pod wpływem enzymów pochodzących z prostaty następuje w ciągu 60 minut od ejakulacji (najczęściej w ciągu 15 minut). Aby ocenić ten parametr bardzo istotna jest informacja przekazana ustnie personelowi medycznemu bądź umieszczona na pojemniku z nasieniem o dokładnym czasie ejakulacji. Jeżeli nasienie nie ulega samoistnie upłynnieniu musi zostać odpowiednio przygotowane do dalszych etapów np. poprzez enzymatyczne trawienie próbki biologicznej. Zwykle parametr ten ocenia się makroskopowo jednak w niektórych przypadkach również mikroskopowo.
Uwaga! Przedłużony czas upłynnienia może oznaczać nieprawidłowy skład nasienia oraz upośledzoną zdolność plemników do zapłodnienia.
II. Wygląd nasienia
Prawidłowe nasienie jest homogenne, nieprzezroczyste, szaro-opalizujące lub mleczno-szare, każdy inny odcień jest wyrazem patologii.
W zależności od tego z jaką barwą nasienia mamy do czynienia, możemy podejrzewać następujące nieprawidłowości:
• Barwa czerwono-brunatna – może świadczyć o obecności krwinek czerwonych w nasieniu, nie zawsze udaje się ustalić przyczynę tego zjawiska (hematospermia idiopatyczna), ale może też być wynikiem chorób prostaty bądź zwężenia cewki moczowej
• Nasienie przeźroczyste, bezbarwne – może oznaczać azoospermię (brak plemników w nasieniu) lub oligozoospermię (znacznie obniżona liczba plemników w nasieniu)
• Barwa żółta – może być wynikiem żółtaczki bądź zażywania witamin z grupy B
III. Objętość nasienia
Podany parametr wylicza się metodą wagową. Co to oznacza w praktyce? Najpierw zważony zostaje pusty pojemnik do którego oddawane jest nasienie, (dlatego pojemnik ten pacjent otrzymuje w laboratorium a nie zakupuje samodzielnie), uzyskany wynik zostaje zanotowany. Po oddaniu nasienia przez pacjenta zważony zostaje pojemnik wraz z ejakulatem. Różnica pomiędzy wagą pojemnika z nasieniem a wagą samego pojemnika to waga oddanego ejakulatu. Ponieważ gęstość nasienia wynosi 1,014 g/ml (czyli 1,014 g nasienia w 1 ml płynu), zakłada się, ilość nasienia w gramach jest równoznaczna z ilością nasienia w mililitrach.
Przykład:
– sam pojemnik waży 0,5g
– pojemnik z nasieniem waży 1,5 g
– waga samego nasienia to 1g (1,5-0,5=1)
– skoro g=ml, to możemy powiedzieć, że mamy 1g nasienia lub 1 ml nasienia
Prawidłowa objętość ejakulatu to 2-6ml.
O czym mogą świadczyć nieprawidłowe wyniki?
• Niska objętość ejakulatu (poniżej 1,5 ml) może wynikać z częściowej utraty próbki biologicznej, zablokowania dróg wyprowadzających nasienie, częściowego wytrysku wstecznego, niedoboru androgenów bądź wrodzonego obustronnego braku nasieniowodów
• Wysoka objętość ejakulatu (powyżej 6,0 ml) może świadczyć o wysięku w przebiegu zapalenia gruczołów dodatkowych
IV. Lepkość nasienia
Parametr ten oceniamy poprzez ocenę długości kropli nasienia wypływającej z pipety o szerokim ujściu – jednorazowej pipeta Pasteura. Krótko mówiąc oceniając ten parametr chcemy zaobserwować czy nasienie zaaspirowane do pipety jednorazowej będzie z niej wypływać pojedynczymi kroplami (prawidłowo) czy też będzie tworzyć długą, cienką nitkę (powyżej 2cm, patologia).
Podwyższona lepkość nasienia może wynikać z zaburzonego składu wydzieliny gruczołów męskiego układu rozrodczego (np. w stanach zapalnych)
V. Wartość pH nasienia
Parametr ten określa jaki jest odczyn nasienia oddanego podczas ejakulacji (kwaśny, zasadowy, obojętny). Wartość ta powinna zostać określona dopiero po upłynnieniu nasienia, ale nie później niż 60 minut od ejakulacji (najlepiej pomiędzy 30 a 60 minutą od momentu oddania nasienia do badania). Do oceny pH służą specjalne papierki wskaźnikowe (najlepiej o zawężonym zakresie pH od 6,0 do 10,0).
Prawidłowa wartość pH nasienia > 7,2 (czyli zasadowy charakter wydzieliny)
Stwierdzenie charakteru kwaśnego dowodzi, że mamy do czynienia z wydzieliną z gruczołu krokowego a nie z pęcherzyków nasiennych.
Doktor nauk medycznych, absolwentka Uniwersytetu Medycznego im. Piastów Śląskich we Wrocławiu na
kierunku analityka medyczna (medycyna laboratoryjna). Aktualnie związana z Kliniką Hematologii i
Transplantacji Szpiku Uniwersyteckiego Szpitala Klinicznego, gdzie pracuje na stanowisku młodszego
asystenta, na co dzień zajmując się diagnostyką genetyczną pacjentów z chorobami
hematologicznymi. Aktywny uczestnik wielu konferencji naukowych oraz autor licznych publikacji
naukowych, również tych o zasięgu międzynarodowym. Laureatka „Diamentowego Grantu”
przyznanego przez Ministerstwo Nauki oraz Szkolnictwa Wyższego, w ramach, którego zrealizowała
swoją pracę doktorską na Wydziale Lekarskim (Katedra Medycyny Sądowej) Uniwersytetu
Medycznego we Wrocławiu. Wolne chwile spędza aktywnie, na rowerze bądź boisku do squasha.
Medycyna to nie tylko praca, ale również pasja, dlatego wciąż poszerzam swoją wiedzę, uczestnicząc
w różnych szkoleniach. Wiedza przekazywana za pośrednictwem Naszego serwisu ma przybliżyć
medycynę każdemu pacjentowi i pozwolić odpowiedzieć na nurtujące pytania.
Jeśli mają Państwo pytania, bądź interesuje Was dany temat, zapraszam do kontaktu mailowego.
Więcej artykułów i porad:
Diagnostyka niepłodności- Przygotowanie do badania nasienia
Samobadanie piersi – jak i kiedy samodzielnie zbadać piersi?
Cytologia – wskazania do wykonania, przebieg badania, interpretacja wyniku
Hormonalna terapia zastępcza (HTZ) – wskazania, przeciwwskazania, stosowane preparaty, działania niepożądane
Niepłodność- definicja, przyczyny, leczenie, rekomendacje