Zaktualizowano: 24 października.2022 r.

Anemia z niedoboru żelaza to najczęstszy typ niedokrwistości wśród pacjentów. Niedobór żelaza wpływa na zmniejszoną syntezę hemoglobiny a tym samym na obniżoną zdolność przenoszenia tlenu przez krwinki czerwone. Jakie są objawy anemii z niedoboru żelaza? W jaki sposób zdiagnozować chorobę? Jak wyleczyć niedokrwistość z niedoboru żelaza? O czym pamiętać przyjmując preparaty z żelazem? Sprawdź poniżej.

Niedokrwistość (anemia) z niedoboru żelaza

Czym jest niedokrwistość z niedoboru żelaza?

Pod pojęciem niedokrwistości rozumiemy zmniejszenie wartości hemoglobiny (Hb) i/lub liczby erytrocytów (RBC) poniżej normy dla danej płci i wieku. Jeśli obniżenie wspomnianych wcześniej parametrów wynika z niedoboru żelaza mówimy o niedokrwistości z niedoboru żelaza inaczej mikrocytowej lub syderopenicznej. Uważa się, że problem ten dotyczy 30% światowej populacji i jest częstszy u kobiet (szczególnie pochodzenia latynoskiego). Jest to również częsta przypadłość pacjentów z rakiem przewodu pokarmowego. Częstsze występowanie anemie z niedoboru żelaza u kobiet związane jest z utratą żelaza podczas miesiączkowania.

Jakie są przyczyny niedoboru żelaza?

Najczęstsze przyczyny niedoboru żelaza w Naszym organizmie to:

  • Niedostateczna podaż żelaza w diecie (niedożywienie, dieta wegetariańska)
  • Upośledzone wchłanianie żelaza w przewodzie pokarmowym (niska kwasowość soku żołądkowego, zespoły upośledzonego wchłaniania, stan po operacjach żołądkowo-jelitowych, biegunka, zapalenie błony śluzowej żołądka, aktywne zakażenie Helicobacter pylori)
  • Wzrost zapotrzebowania na żelazo (ciąża – szczególnie III trymestr, laktacja, niemowlęta pomiędzy 6 a 12 miesiącem życia)
  • Przewlekła utrata żelaza z organizmu (przepuklina rozworu przełykowego, choroba wrzodowa żołądka i dwunastnicy, nowotwory przewodu pokarmowego, przyjmowanie niesteroidowych leków przeciwzapalnych, choroby zapalne jelit, polipowatość jelit, żylaki odbytu, krwawienia ginekologiczne, upusty krwi)
  • Zaburzenia wykorzystywania żelaza związane z niedoborem białek odpowiedzialnych za transport żelaza oraz zaburzenia syntezy hemu (składnika hemoglobiny obecne w krwinkach czerwonych)

Jakie są objawy niedoboru żelaza?

Objawy kliniczne niedoboru żelaza dotyczą wielu układów i narządów, a należą do nich:

  • Sucha, popękana, blada skóra
  • Zajady w kącikach ust
  • łamliwość, wypadanie, rozdwajanie się włosów
  • Przedwczesne siwienie
  • łamliwość paznokci
  • Zaczerwienie i wygładzenie języka
  • Dysfagia (zaburzenia połykania)
  • Zespół Plummera i Vinsona ( zmiany zanikowe błony śluzowej przełyku z owrzodzeniami i bólami przy przełykaniu)
  • Opaczne łaknienie (jedzenie ziemi, kredy, wapna, tynków)
  • Niebieskawe zabarwienie białka oka
  • Senność
  • Osłabienie
  • Dystonia neurowegetatywna (nerwica serca)
  • Zwiększenie podatności na infekcje

W jaki sposób diagnozuje się niedokrwistość z niedoboru żelaza?

Aby rozpoznać u pacjenta niedokrwistość z niedoboru żelaza konieczna jest obecność wymienionych powyżej objawów klinicznych oraz obecność odchyleń w badaniach laboratoryjnych krwi. Po wnikliwej analizie lekarz wyklucza inne przyczyny dające podobne objawy kliniczne (talasemię, niedokrwistość chorób przewlekłych oraz zatrucie ołowiem).

Wśród badań laboratoryjnych, które należy wykonać u pacjenta z podejrzeniem anemii z niedoboru żelaza możemy wyróżnić:

  • Morfologię krwi z rozmazem- w badaniu tym zaobserwujemy obniżony poziom hemoglobiny, czerwonych krwinek, a w rozmazie krwi obwodowej obecność małych, słabo wybarwionych (hipochromicznych) erytrocytów
  • Stężenie żelaza – w przypadku niedokrwistości obniżone
  • TIBC oraz UIBC – to parametry określające zdolność wiązania żelaza w organizmie. W przypadku niedokrwistości są zwiększone.
  • Stężenie ferrytyny – to białko, którego ilość mówi Nam o zapasach żelaza w organizmie. Prawidłowa wartość to 30-300µg/l. Jeśli stężenie ferrytyny jest niższe niż 30µg/l możemy stwierdzić brak zapasów żelaza. Jeśli wartości ferrytyny są prawidłowe, zwłaszcza, kiedy przekraczają 100µg/l możemy stwierdzić, że zapasy żelaza są wystarczające, a problemem może być nieprawidłowy transport żelaza do komórek lub inne problemy z metabolizmem tego pierwiastka. Możemy spotkać się z sytuacją, w której stężenie ferrytyny będzie podwyższone, dzieje się tak w przypadku nowotworów, marskości wątroby i stanów zapalnych.
  • Stężenie protoporfiryny cynkowej – w trakcie powstawania hemoglobiny w krwinkach czerwonych gromadzi się protoporfiryna cynkowa, powstaje jej szczególnie dużo, kiedy mamy do czynienia z brakiem żelaza stąd podwyższone stężenie protoporfiryny u pacjentów z anemią z niedoboru żelaza
  • Stężenie rozpuszczalnego receptora transferryny – transferryna to białko, które odpowiada za transport żelaza w Naszym organizmie, aby transportować żelaza do poszczególnych komórek cząsteczki żelaza są „połączone” z transferryną za pomocą receptora. Prawidłowe wartości nie przekraczają 3mg/l. Im wyższe stężenie rozpuszczalnego receptora transferryny tym mniejsza zawartość żelaza w Naszym organizmie. Dużo „wolnych” receptorów oznacza, że nie ma cząsteczek żelaza, które mogłyby się z nimi połączyć.

Oprócz badań laboratoryjnych, które mają na celu sprawdzenie czy w organizmie pacjenta są zapasy żelaza, istotne jest również wykonanie badań, które dadzą Nam odpowiedź na pytanie skąd bierze się niedobór żelaza:

  • Badanie kału na obecność krwi utajonej – badanie to powtarzamy trzykrotnie, jeśli wynik będzie pozytywny konieczna jest gastroskopia, kolonoskopia lub badanie radiologiczne w kontrastem
  • Oznaczenie przeciwciał przeciwko komórkom mięśni gładkich, które występuje w przypadku celiakii. Choroba to upośledza wchłanianie żelaza a tym samym doprowadza do rozwoju anemii
  • Badanie ogólne moczu – w celu sprawdzenia czy w moczu nie ma krwinek czerwonych, co może skazywać na krwawienie
  • Badanie ginekologiczne u kobiet – w celu sprawdzenia obecności ewentualnego krwawienia z dróg rodnych

W jaki sposób leczy się anemię z niedoboru żelaza?

Przede wszystkim należy ustalić przyczynę niedoboru żelaza. Jeśli ma to związek z krwawieniem czy chorobami przewodu pokarmowego należy w pierwszej kolejności je wyleczyć. Podstawowym sposobem na poradzenie sobie z tą chorobą doustne podawanie preparatów żelaza. Na polskim rynku obecny jest szereg preparatów z żelazem, są to zarówno preparaty pojedyncze (samo żelazo) jak i preparaty złożone (żelazo z połączeniu z witaminą C, kwasem foliowym).

Wśród preparatów pojedynczych znajdziemy:

  • Hemofer prolongatom
  • Ferro-Gradumet
  • Ferrum Lek, tabletki do żucia
  • Ferrum Lek, syrop
  • Feroplex

Wśród preparatów złożonych znajdziemy:

  • Ascofer
  • Hemofer F prolongatum
  • Tardyferon
  • Tardyferon Fol
  • Sorbifer Durules
  • Ferrogars Folic

Pierwsze efekty stosowania preparatów żelaza powinny być widoczne po 2-3 tygodniach, wtedy stężenie hemoglobiny powinno wzrosnąć o 1g/dl. Po unormowaniu się poziomu hemoglobiny preparaty żelaza powinniśmy przyjmować jeszcze przez okres 4-6 miesięcy. Żelazo najlepiej wchłania się na czczo, stąd powinniśmy je przyjmować przed posiłkami.

Przyjmowanie preparatów żelaza często wiąże się z występowaniem działań niepożądanych, do których należą: nudności, wymioty, biegunka, ciemne zabarwienie stolca. Objawy te pojawiają się zwykle 30-60 minut po przyjęciu preparatu i po 2-3 dniach ustają samoistnie. Jeśli jednak problemy te będą utrzymywać się przez dłuższy czas należy skonsultować się z lekarzem, który może zmienić sposób przyjmowania preparatu (przed snem zamiast na czczo), zmienić dawkę leku bądź podać inny preparat z żelazem.

W niektórych sytuacjach doustna suplementacja żelazem nie przynosi rezultatów i konieczne jest podawania żelaza dożylnie lub domięśniowo. Dzieje się tak w sytuacji upośledzonego wchłaniania, nietolerancji doustnych preparatów żelaza oraz braku poprawy po stosowaniu preparatów doustnych. Dożylne podawanie preparatów żelaza wymaga ścisłej kontroli lekarskie i odbywa się zawsze w gabinecie zabiegowym z uwagi na możliwość wystąpienia reakcji uczuleniowej (anafilaktyczne) u pacjenta.

Pamiętajmy lepiej zapobiegać niż leczyć, dlatego już teraz zadbajmy o naturalną suplementację żelaza. Produktami szczególnie polecanymi są: rośliny strączkowe (groszek, fasolę), szpinak, sałata, wątróbka, owoce morza, mięso wołowe, drób, jagnięcina, suszone owoce (morele, rodzynki), płatki śniadaniowe, chleb i makaron wzbogacone w żelazo. Wchłanianie żelaza ułatwia spożywanie soków cytrusowych, brokułów, melonów, kiwi, grejpfrutów, pomarańczy, truskawek, mandarynek, pomidorów.

5/5 - (4 votes)

Więcej artykułów i porad:

Talasemia – przyczyny, objawy, leczenieTalasemia – przyczyny, objawy, leczenie płytki krwi w zakrzepowej plamicy małopłytkowejZakrzepowa plamica małopłytkowa (Zespół Moschcowitza, TTP) – przyczyny, objawy, leczenie, powikłania anemia sierpowata krwinki czerwoneNiedokrwistość (anemia) sierpowatokrwinkowa – przyczyny, objawy, diagnostyka, leczenie, powikłania badanie krwi przy anemii hemolitycznejWrodzone anemie hemolityczne – przyczyny, objawy, diagnostyka, leczenie komórka wirusaNabyte niedokrwistości hemolityczne – przyczyny, objawy, diagnostyka, leczenie, powikłania czerwone krwinki przy anemiiNiedokrwistość (anemia) syderoblastyczna – przyczyny, objawy, diagnostyka, leczenie, powikłania Krew w niedokrwistościNiedokrwistość (anemia) Addisona i Biermera – przyczyny, objawy, leczenie, powikłania Anemia plastyczna to schorzenie będące wynikiem zaburzonej pracy szpiku kostnego, wytwarzającego zbyt małą ilość krwinek czerwonych, krwinek białych oraz płytek krwi.Anemia aplastyczna – przyczyny, diagnostyka, objawy, leczenie Czerwienica, inaczej nadkrwistość lub policytemia (pojęć tych będziemy używać wymiennie) to grupa chorób o różnym mechanizmieNadkrwistość (czerwienica) – przyczyny, objawy, diagnostyka, leczenie Jak zostać krwiodawcą i przygotować się do oddania krwi?Jak zostać krwiodawcą i przygotować się do oddania krwi?