Zaktualizowano: 24 października.2022 r.

Nebulizacja to jedna z metod podawania leków wziewnych, stosowana często w schorzeniach dróg oddechowych. U kogo można stosować nebulizację? W jakich chorobach powinno się podawać leki drogą inhalacji? Jak znaleźć właściwy inhalator? W jaki sposób przeprowadzić zabieg inhalacji? Sprawdź w poniższym artykule.

Nebulizacja robiona nebulizatorem

Czym jest nebulizacja?

Nebulizacja to metoda rozpraszania roztworów lub zawiesin w leczeniu inhalacyjnym chorób układu oddechowego a mówiąc prościej podanie leku pod postacią cząsteczek wytworzonej przez urządzenie zwane nebulizatorem mgły. Podane w ten sposób leki, również o działaniu pozapłucnym, docierają bezpośrednio do miejsca swojego działania, co ogranicza występowanie działań niepożądanych.

Podawanie leków w formie inhalacji ma wiele zalet:

  • Szybsze działanie leku
  • Duże stężenie leku w drogach oddechowych
  • Zmniejszenie działań niepożądanych związanych z podawaniem leku dzięki małemu stężeniu preparatu we krwi a dużemu stężeniu w miejscu jego działania
  • Bezbolesna, nieinwazyjna forma podawania leków

Nebulizator czy inhalator?

A właściwie nebulizacja czy inhalacja? Takie pytanie powinni sobie zadać pacjenci szukający odpowiedniego urządzenia. Jak jest, więc różnica pomiędzy tymi metodami? Pamiętajmy każda nebulizacja to inhalacja, ale nie każda inhalacja to nebulizacja. W przypadku nebulizacji urządzenie, czyli nebulizator rozbija substancję na małe cząsteczki, które docierają do płuc, z kolei w przypadku inhalacji płyn zostaje podgrzewany do postaci pary wodnej, która jest wdychana przez pacjenta. Cząsteczki pary wodnej są duże i nie docierają do dolnych dróg oddechowych. Reasumując, jeśli konieczne jest podawanie leków kupujemy nebulizator, jeśli chcemy wykonać wspomagająco w nieżytach górnych dróg oddechowych inhalacje z soli fizjologicznej lub olejków eterycznych wybieramy inhalator. Należy pamiętać o jeszcze jednej bardzo ważnej rzeczy, jeśli kupujemy nebulizator, każda substancją, której będziemy używać musi mieć adnotację, że nadaje się do nebulizacji. Nie wolno wykonywać nebulizacji olejkami eterycznymi, ponieważ może to spowodować nawet uduszenie, gdy cząsteczki olejków eterycznych dostaną się do płuc mogą spowodować nagły skurcz oskrzeli i oskrzelików.

Nebulizator – jak kupić ten właściwy?

Do przeprowadzenia szczególnego typu inhalacji, a więc nebulizacji niezbędny jest zakup odpowiedniego urządzenia. Nebulizator ma za zadanie wytwarzanie aerozolu w wyniku mechanicznego rozproszenia leku znajdującego się w formie ciekłej. Do aparatu dołączona jest maseczka lub ustnik za pomocą, której pacjent wdycha wytworzoną mgiełkę. Ze względu na sposób wytwarzania aerozolu możemy wyróżnić nebulizatory:

  • Nebulizatory ultradźwiękowe – wytwarzają mgiełkę dzięki fali akustycznej, którą generuje głowica ultradźwiękowa
  • Nebulizatory pneumatyczne ( w tym pneumatyczne o pracy ciągłej, pneumatyczne asystujące oddechowi, pneumatyczne aktywowane wdechem i pneumatyczne dozymetryczne) – wytwarzają mgiełkę dzięki wykorzystaniu powietrza lub sprężonego tlenu
  • Nebulizatory siateczkowe – wytwarzają mgiełkę na skutek wymuszonego drganiami o niskiej częstotliwości przechodzenia leku przez specjalną siatkę

Najczęściej kupowanym przez pacjentów i często polecanym przez lekarzy i farmaceutów typem są nebulizatory pneumatyczne, co nie znaczy, że inne mają gorsze właściwości. Nebulizatory ultradźwiękowe i siateczkowe nie mają ograniczeń wiekowych, choć typ ultradźwiękowy nie jest zalecany u dzieci poniżej pierwszego roku życia. W przypadku nebulizatorów pneumatycznych klasycznych do trzeciego roku życia inhalację prowadzi się przez maskę, powyżej 3 roku życia można wykorzystać ustnik, z kolei nebulizatory pneumatyczne aktywowane wdechem mogą być stosowane u dzieci powyżej 5 roku życia. Dobrze, przed zakupem urządzenia skonsultować się z lekarzem, ponieważ niektóre leki są dostosowane do konkretnego typu nebulizatorów.  Warto przeglądając urządzenia zwrócić uwagę na:

  • Współczynnik FPF% (frakcja respirabilna) – parametr ten określa, jaki procent cząsteczek produkowanych przez urządzenie ma właściwy rozmiar, w dobrych urządzeniach parametr ten wynosi ponad 70%
  • Parametr MMAD – wskazuje na rozmiar wytworzonych cząsteczek, najlepszy nebulizator to taki wytwarzający cząsteczki o średnicy 2-3 µm (maksymalnie do 5µm), nie warto kupować sprzętu, w którym parametr ten wynosi 1µm, ponieważ tak małe cząsteczki nie deponują się w płucach tylko są zwrotnie wydalane
  • Objętość martwa urządzenia, – czyli ilość płynu, która pozostaje w urządzeniu i nie jest rozpraszana, wybierajmy nebulizator o jak najmniejszej martwej objętości
  • Funkcję ciągłego tryby pracy – takie urządzenia są nieco droższe, ale bardziej stabilne
  • Dodatkowe elementy urządzenia – jeśli z nebulizatora będą korzystać dzieci warto upewnić się, że w zestawie są maseczki lub ustniki dla dziecka, ewentualnie czy można je dokupić
  • Tryb pracy urządzenia – szczególnie w przypadku dzieci, ale nie tylko warto zwrócić uwagę jak głośna jest praca urządzenia i wybrać model pracujący możliwie najciszej
  • Względy ekonomiczne – nebulizator to urządzenie, które należy okresowo czyścić oraz konserwować, przed zakupem warto zwrócić uwagę, jaki jest koszt części wymiennych i konserwacji urządzenia. Może się okazać, że cena inhalatora jest korzystna, ale konserwacja przewyższy cenę samego urządzenia.

W przypadku, jakich chorób korzysta się z nebulizacji?

Leki podawane w formie inhalacji zalecane są w schorzeniach dróg oddechowych zarówno u dzieci jak i osób dorosłych, lista chorób obejmuje:

  • Astmę
  • Przewlekłą obturacyjną chorobę płuc
  • Mukowiscydozę z objawami płucnymi
  • Przewlekłe lub nawracające zapalenie oskrzeli
  • Zapalenie oskrzelików
  • Rozstrzenie oskrzeli
  • Zespół nieruchomych rzęsek
  • Przewlekły nieżyt nosa i gardła
  • Przewlekłe lub ostre zapalenie zatok przynosowych
  • Ostre zapalenie nagłości
  • Ostre zapalenie krtani
  • Bakteryjne zapalenie krtani, tchawicy i oskrzeli (zespół krupu)
  • Nadciśnienie płucne
  • Zapalenie płuc (szczególnie u pacjentów z obniżoną odpornością)

O tym czy lek zostanie podany w formie inhalacji zadecyduje lekarz po ocenie stanu klinicznego pacjenta i ciężkości objawów klinicznych.

Jakie leki można podawać w formie nebulizacji?

Nie każdy lek może być podany w formie inhalacji, zgodnie z rejestracją do stosowania w nebulizacji można wykorzystywać następujące leki:

  • Ambroksol (lek mukolityczny rozrzedzający zalegającą w drogach oddechowych wydzielinę)
  • Bromek ipratropium, połączenie fenoterolu z bromkiem ipratropium, salbutamol (leki rozszerzające oskrzela)
  • Budezonid, propionian flutykazonu (kortykosteroidy działające przeciwzapalnie i przeciwalergicznie)
  • Dornaza alfa (lek stosowany w leczeniu mukowiscydozy, podawany wyłącznie przy użyciu nebulizatora pneumatycznego lub siateczkowego)
  • Kolistyna, tobramycyna (antybiotyki stosowane w leczeniu ciężkich zakażeń bakterią P.aueruginosa.)

Nebulizacja u dzieci – czy jest bezpieczna?

Nebulizacja to bezpieczny sposób podawania leków nie tylko wśród dorosłych pacjentów, ale również u dzieci i niemowląt. Nie wymaga koordynacji czynności oddechowych i aktywności wysiłkowej stąd jej szerokie rozpowszechnienie w pediatrii. Utrudnieniem dla rodziców może być samo przeprowadzenie zabiegu ze względu na płacz malucha, ponieważ płacz zmniejsza poziom przepływu a tym samym ilość leków docierającą do płuc. W związku z tym warto oswoić malucha z urządzeniem. Można wybrać nebulizator w ulubionym kolorze dziecka, pozwolić na chwilową zabawę z ustnikiem czy maseczką, „przetestować” inhalację na ulubionej zabawce, wszystko to sprawi, że dziecko nie będzie bało się nebulizacji. Warto również stopniowo wydłużać czas pracy z urządzeniem, jeśli obawiamy się, że dawki leków podawane dziecku nie będą odpowiednio zainhalowane, można rozpocząć oswajanie dziecka od inhalacji solą fizjologiczną.

Czy istnieją przeciwwskazania do nebulizacji?

Nie istnieją żadne przeciwwskazania do stosowania nebulizacji, w każdej chorobie układu oddechowego przebiegającej z dusznością można wykorzystać tę metodę podawania leków. Jedynym ograniczeniem może być nadwrażliwość na lek mający zostać podany oraz wrzodziejące zmiany zapalne w obrębie jamy ustnej (mogą utrudniać korzystanie z ustnika i maseczki).

Jak prawidłowo przeprowadzić nebulizację?

Zanim rozpoczniemy zabieg przy użyciu nebulizatora:

  • Maskę, ustnik i nebulizator należy umyć wodą z płynem do mycia nauczyć, dokładnie opłukać i wysuszyć
  • Wszystkie części urządzenia powinny być dokładnie połączone
  • Odmierzamy dokładnie dawkę leku, która została przepisana przez lekarza. Jeśli lek jest w kroplach wlewamy odpowiednią ilość do urządzenia, jeśli lek ma postać ampułki do odmierzenia zalecanej dawki używamy igły i strzykawki
  • Sprawdzamy, jaka jest minimalna objętość płynu zapewniająca właściwą pracę nebulizatora, jeśli objętość leku jest mniejsza niż objętość podana przez producenta należy skonsultować z lekarzem, czym dopełnić brakującą objętość
  • Unikajmy stosowania nebulizacji dwoma lekami równocześnie, ponieważ może to spowodować gorszą inhalację jednego z nich. W niektórych sytuacjach zdarza się, że lekarze pozwalają na jednoczesną inhalację dwoma lekami, jeśli jest to połączenie leku przeciwzapalnego i leku rozszerzającego oskrzela. W przeciwnym razie odstęp, pomiędzy nebulizacjami powinien wynosić kilkanaście minut.

W trakcie nebulizacji:

  • Niemowlaka trzymajmy w pozycji półleżącej, starsze dzieci powinny siedzieć lub stać
  • Aby uniknąć płaczu podczas zabiegu upewnijmy się, że dziecko jest najedzone, nie chce mu się pić przygotujmy ulubione zabawki, aby odwrócić uwagę od samego zabiegu
  • Nie powinno się podawać leków podczas snu ani w pozycji leżącej
  • Maska musi dokładnie przylegać do twarzy, obejmując nos oraz jamę ustną, w przeciwnym razie może dojść do zmniejszenia dawki leku dostającej się do płuc
  • Postarajmy się o spokojny oddech zarówno u dzieci jak i dorosłych

Po nebulizacji:

  • Buzię należy umyć ciepłą wodą
  • Jeśli inhalowany był lek należący do glikokortykosteroidów koniecznie należy wypłukać buzię wodą i umyć zęby, ewentualnie u młodszych dzieci przetrzeć jamę ustną gazikiem zmoczonym cieplą wodą. Dzięki temu unikniemy infekcji posterydowych i pleśniawek
  • Zwykle do 30 minut, obserwuje się spływanie wydzieliny przez nos oraz zwiększone odksztuszanie
  • Lek pozostały w nebulizatorze po zabiegu wylewamy, nie wolno używać go ponownie
  • Po skończonej inhalacji należy umyć maseczkę/ustnik w wodzie z płynem do mycia naczyń i dokładnie osuszyć. Jeśli używamy nebulizatorów pneumatycznych dodatkowo dobrze jest przedmuchać wężyk powietrzem.
  • Pamiętajmy o regularnej wymianie filtrów
  • Oprócz czyszczenia pamiętaj o sterylizacji urządzenia

Inhalacja z soli fizjologicznej i olejków eterycznych

Warto pamiętać, że inhalacja to prosty, domowy sposób na nawilżenie dróg oddechowych oraz pomoc w chorobach układu oddechowego. Nawet, jeśli nie posiadamy inhalatora czy też nebulizatora domowym sposobem można wykonać inhalację. Wystarczy naczynie z parującą wodą, dodatek olejków eterycznych i pochylenie się nad naczyniem. Powstającą parę wodną wdychamy nosem, a powietrze wypuszczamy ustami, taki zabieg powinien trwać kilka minut i być wykonywany 2-3 razy dziennie. Po inhalacji można poprosić domowników o „oklepanie” pleców i dobrze wydmuchać nos.

Najprostszym składnikiem używanym zarówno do inhalacji jak i nebulizacji jest sól fizjologiczna, można użyć roztwór soli fizjologicznej, sól kuchenną czy solankę zawierającą minerały. Taki zabieg przyniesie ulgę w zapaleniu zatok czy też zapaleniu migdałów, inhalacja pozwala na nawilżenie śluzówki, łagodzenie bólu i uczucia podrażnienia, rozrzedzenie wydzieliny z nosa i dróg oddechowych. Jeśli w nosie i drogach oddechowych zalega dużo wydzieliny do inhalacji wybierajmy stężony roztwór soli – hipertoniczny, podziała wykrztuśnie. Dodatek olejków eterycznych lub wyciągów z ziół działa również odkażająco i relaksująco.

Pamiętajmy, że inhalacje są dobrym sposobem na nawilżenie dróg oddechowych w przypadku osób przebywających długo w suchych, klimatyzowanych, mocno ogrzewanych pomieszczeniach.

5/5 - (3 votes)

Więcej artykułów i porad:

Przewlekła obturacyjna choroba płuc (POChP)Przewlekła obturacyjna choroba płuc (POChP)- przyczyny, objawy, rozpoznanie, leczenie katar sienny u kobietyKatar sienny (alergiczny nieżyt nosa) – przyczyny, objawy, diagnostyka, leczenie, powikłania Zapalenie gardłaZapalenie gardła – przyczyny, objawy, diagnostyka, leczenie