Zaktualizowano: 14 lutego.2022 r.
Niestrawność, szczególnie w okresie poświątecznym, to dość powszechny problem. Uczucie pełności, ból w nadbrzuszu czy też częste odbijanie mogą skutecznie uprzykrzyć codziennie funkcjonowanie. Jakie choroby mogą być przyczyną niestrawności? Jak wygląda diagnostyka? W jaki sposób leczy się niestrawność? Jak domowymi sposobami uniknąć dolegliwości żołądkowych? Sprawdź w poniższym artykule.
Niestrawność – co to takiego?
Niestrawność lub inaczej dyspepsja (z języka greckiego oznaczająca dosłownie złe trawienie) to zespół objawów zlokalizowanych w nadbrzuszu środkowym pojawiających się w trakcie lub po posiłku. Głównymi objawami niestrawności są ból i dyskomfort w nadbrzuszu a inne objawy dyspeptyczne to:
- Uczucie pieczenia w nadbrzuszu
- Nudności i wymioty
- Zgaga
- Częste odbijanie (często o przykrym zapachu i nieprzyjemnym smaki w ustach)
- Wzdęcia i gazy
- Biegunka
- Ból brzucha
- Skurcze żołądka
- Uczucie “burczenia” w brzuchu
- Czkawka
Warto pamiętać, że niestrawność może pojawić się w każdym wieku, a problem ten jest powszechny na całym świecie.
Niestrawność – jakie mogą być jej przyczyny?
Niestrawność nie musi oznaczać poważnej choroby. Często, zwłaszcza w okresie świątecznym, pozwalamy sobie na „poluzowanie” nawyków żywieniowych i zjadamy zdecydowanie więcej niż, na co dzień, a co więcej są to pokarmy bogate w tłuszcze i cukry. Może to doprowadzić do sytuacji, w której Nasz układ pokarmowy nie poradzi sobie ze zbyt dużą ilością pokarmu i narządy takie jak żołądek, wątroba czy też trzustka „zbuntują się”, powodując nieprzyjemne dolegliwości.
Warto wspomnieć, że na niestrawność często skarżą się kobiety w ciąży oraz małe dzieci. W przypadku kobiet ciężarnych dyspepsja ma związek ze zmianami hormonalnymi oraz naciskiem na organy wewnętrzne co sprawia, że przewód pokarmowy pracuje wolniej. Z kolei u małych dzieci niestrawność może mieć związek z wprowadzaniem nowych pokarmów, układ pokarmowy malucha jest delikatny i szczególnie wrażliwy na wszelkie nowości.
Pamiętajmy, jeśli niestrawność utrzymuje się przez dłuższy czas należy poszukać jej przyczyny i wdrożyć odpowiednią diagnostykę.
Niestrawność w zależności od przyczyny możemy podzielić na dyspepsję organiczną i czynnościową. Dyspepsja organiczna jest wynikiem konkretnej jednostki chorobowej bądź stosowania leków, a jej przyczyną mogą być:
- Choroba wrzodową żołądka i dwunastnicy
- Choroba refluksowa przełyku (GERD)
- Choroby trzustki i wątroby
- Stan zapalny dróg żółciowych
- Przewlekłe zapalenie trzustki
- Choroba Leśniowskiego-Crohna
- Nowotwory przełyku i żołądka
- Tętniak aorty brzusznej
- Zawał mięśnia sercowego
- Niedoczynność i nadczynność tarczycy
- Nietolerancje pokarmowe
- Stosowanie niesteroidowych leków przeciwzapalnych, leków przeciwreumatycznych, kortykosteroidów, bisfosfonianów, antybiotyków, teofiliny oraz preparatów żelaza i potasu
- Długotrwałe narażenie na stres (pamiętajmy, że stres wpływa na funkcjonowanie całego organizmu, również na działanie układu pokarmowego, zmniejszając ruchliwość żołądka)
Drugim typem niestrawności (zdecydowanie częściej występującym u pacjentów) jest dyspepsja czynnościowa, bez zmian strukturalnych i biochemicznych w układzie pokarmowym, którą rozpoznaje się tak naprawdę poprzez wykluczenie innych chorób mogących być przyczyną objawów chorobowych.
Wciąż nie końca wyjaśniono, dlaczego u niektórych osób rozwija się niestrawność na tle czynnościowym. Według niektórych opracowań na rozwój tego typu niestrawności narażone są osoby z przebytą infekcją Helicobacter pylori, Escherichia coli lub Campylobacter. Z drugiej strony zidentyfikowano również zmiany genetyczne powiązane z niestrawnością (gen o nazwie GNβ3).
Niestrawność związana z zaburzeniami czynnościowymi może wynikać z:
- Zwolnionego opróżniania żołądka (najczęściej występujące objawy to: nudności, wymioty, uczucie „pełnego” żołądka po posiłku)
- Zaburzenia akomodacji (przystosowaniem) żołądka do przyjmowania pokarmu (najczęściej występujące objawy to: szybkie nasycanie się, zmniejszenie masy ciała)
- Nadwrażliwości żołądka na rozciąganie (najczęściej występujące objawy to: ból, odbijanie, zmniejszenie masy ciała)
Jak wygląda diagnostyka w przypadku niestrawności?
Zwykle przy sporadycznych problemach z niestrawnością nie szukamy pomocy u lekarza, próbując załagodzić problem dostępnymi bez recepty lekami. Gdy jednak problem ten utrzymuje się przez dłuższy czas warto skonsultować go z lekarzem. Po dokładnym wywiadzie i badaniu lekarz skieruje Nas na dodatkowe badania.
W diagnostyce niestrawności oraz innych objawów związanych z układem pokarmowym podstawowym badaniem będzie gastroskopia. Badanie to polega na „połknięciu” przez pacjenta cienkiej rurki zaopatrzonej w kamerę, dzięki, której lekarz może dokładnie obejrzeć przełyk, żołądek i opuszkę dwunastnicy. Dzięki badaniu endoskopowym można sprawdzić czy nie ma zmian zapalnych śluzówki, wrzodów czy też guzów.
Pomocniczo oprócz gastroskopii lekarz może również zlecić wykonanie USG jamy brzusznej oraz badań laboratoryjnych oceniających funkcję wątroby i trzustki a także sprawdzić czy nie ma aktywnego lub przebytego zakażenia Helicobacter pylori.
Jeśli istnieje podejrzenie nietolerancji pokarmowych diagnostyka może zostać rozszerzona o oznaczanie immunoglobulin klasy IgG przeciwko określonym pokarmom, co może pozwolić na eliminację szkodliwych dla Nas produktów spożywczych.
Na podstawie wywiadu i wyników badań można stwierdzić czy niestrawność jest wywołana chorobą (np. wrzody żołądka, choroba refluksowa, schorzenia wątroby) czy też jest efektem zaburzeń czynnościowych. Jeśli wyniki badań laboratoryjnych oraz badanie endoskopowe nie wykazują zmian chorobowych a objawy utrzymują się powyżej trzech miesięcy rozpoznaje się czynnościowe zaburzenia układu pokarmowego, w postaci zespołu zaburzeń poposiłkowych lub zespołu bólu w nadbrzuszu.
Jakie są domowe sposoby na niestrawność?
W przypadku sporadycznych problemów z niestrawnością wystarczy odpowiednia dieta i ziołowe środki dostępne w aptekach bez recepty.
Gdy dokuczają Nam objawy niestrawności przynajmniej na kilka dni zmieńmy swoje nawyki żywieniowe. Starajmy się spożywać lekkostrawne posiłki – lekkie, warzywne zupy lub mięso w postaci gotowanej i pieczonej (unikajmy smażenia). Zrezygnujmy z kawy, alkoholu i gazowanych napojów. Jeśli dolegliwości są bardzo nasilone dobrze jest zrobić przez jeden do trzech dni rygorystyczną dietę opartą na sucharkach, kleiku i ziołowych herbatkach, a z czasem wprowadzać lekkostrawne posiłki.
Przy dolegliwościach żołądkowych warto również sięgnąć po leki bez recepty, takie jak Sylimarol czy Raphacholin, zawarte w nich kwasy zwiększają produkcję żółci, co wspomaga trawienie. W aptece zapytajmy również o preparaty zawierające: ziele karczocha, dymnice lekarską, ekstrakt z owoców kopru, kurkumę czy też wyciąg z ostryżu długiego.
Pomiędzy posiłkami zaleca się również herbatki ziołowe zawierające liść mięty, koper włoski, pączki róży czy koszyczek rumianku.
Domowym sposobem na niestrawność jest również łyżeczka jabłkowego octu winnego rozpuszczona w 150 mililitrach wody wypita po posiłku lub łyżeczka sody oczyszczonej rozpuszczona w szklane wody.
Jakie leki stosuje się w niestrawności?
Leczenie dolegliwości żołądkowych jest ściśle uzależnione od przyczyny, która je wywołała. Jak wcześniej wspominaliśmy, gdy niestrawność ma związek z „poluzowaniem” nawyków żywieniowych odpowiednia dieta i ziołowe preparaty dostępne w aptece mogą okazać się wystarczające. Jeśli jednak przyczyną nieprzyjemnych objawów jest choroba należy wdrożyć odpowiednie leczenie.
W przypadku stwierdzenia aktywnego zakażenia Helicobacter pylori stosuje się zestaw leków złożonych z antybiotyków, inhibitorów pompy protonowej oraz soli bizmutu przez okres 10 dni. Przykładową „kombinacją” stosowanych leków może być połączenie rabeprazolu, metronidazolu, amoksycyliny i klarytromycyny. Należy przy tym pamiętać, że przeciwciała IgG przeciwko Helicobacter pylori pomimo pozbycia się bakterii, będą obecne we krwi przez długi czas od zakończenia leczenia i są dowodem na przebyte zakażenie.
Gdy przyczyną problemów są: choroba wrzodowa żołądka i dwunastnicy, choroba refluksowa przełyku czy też inne schorzenia górnego odcinka przewodu pokarmowego często stosuje się leki należące do grupy inhibitorów pompy protonowej. Leki te hamują wydzielanie kwasu solnego przez pompę protonową znajdującą się w komórkach żołądka. Takie działanie wykazują: esomeprazol, lanzoprazol, omeprazol, pantoprazol, rabeprazol. Część inhibitorów pompy protonowej dostępna jest bez recepty (preparaty: Renazol, Bioprazol, Goprazol Max, Helicid Control, Omeprazole Genoptim SPH, Ortanol, Piastprazol, Polprazol, Anesteloc Max, Contix ZRD, Controloc Control, Nolpaza Control, Pantroprazol Teva, Pantoprazole Genoptim SPH, Panzol Pro, Ranloc Med) i może okazać się skutecznym ratunkiem w walce z dolegliwościami żołądkowymi.
Kolejną grupą leków wykorzystywaną do leczenia refluksu przełykowego oraz dyspepsji na tle zaburzeń czynnościowych są leki prokinetyczne. Najogólniej mówiąc leki te przyspieszają opróżnianie żołądka i pasaż jelitowy. A dokładnie działają one na receptory (receptor D2, receptor 5-HT4, receptor motyliny) znajdujące się na komórkach w układzie pokarmowym. Dwoma najczęściej stosowanymi lekami pro kinetycznymi są itopryd (nazwa handlowa Zirid lub Prokit) oraz metoklopramid.
Pomocne w leczeniu dyspepsji są również leki rozkurczowe, zwłaszcza gdy jednym z objawów jest ból brzucha i bolesne skurcze.
Niestrawność – jak jej uniknąć?
Każdy z Nas zna powiedzenie „lepiej zapobiegać niż leczyć”, tak jest również w przypadku niestrawności. Starajmy się, na co dzień zdrowo odżywiać i przestrzegać pewnych zasad, aby uniknąć dolegliwości żołądkowych. A jak to zrobić?:
- Jedz powoli, dokładnie gryząc pokarm – Powolne przeżuwanie pozwala na wymieszanie pokarmu ze śliną, w której zawarte są enzymy rozpoczynające procesy trawienne oraz substancje ułatwiające przesuwanie kęsów pokarmowych.
- Jedz mało, ale często. – Jedzmy małe porcje, co 3-4 godziny, ostatni posiłek 3 godziny przed snem.
- Zwracaj uwagę na to, co jesz. – Unikajmy śmieciowego jedzenia, zrezygnujmy z ociekających tłuszczem, smażonych potraw.
- Ruszaj się. – Aktywność fizyczna wspomaga trawienie a także zapobiega zaparciom.
- Naucz się radzić sobie ze stresem. Niestety to Nasz poważny wróg, ale starajmy się nad nim zapanować, aby nie zaburzał funkcjonowania Naszego organizmu.
Doktor nauk medycznych, absolwentka Uniwersytetu Medycznego im. Piastów Śląskich we Wrocławiu na
kierunku analityka medyczna (medycyna laboratoryjna). Aktualnie związana z Kliniką Hematologii i
Transplantacji Szpiku Uniwersyteckiego Szpitala Klinicznego, gdzie pracuje na stanowisku młodszego
asystenta, na co dzień zajmując się diagnostyką genetyczną pacjentów z chorobami
hematologicznymi. Aktywny uczestnik wielu konferencji naukowych oraz autor licznych publikacji
naukowych, również tych o zasięgu międzynarodowym. Laureatka „Diamentowego Grantu”
przyznanego przez Ministerstwo Nauki oraz Szkolnictwa Wyższego, w ramach, którego zrealizowała
swoją pracę doktorską na Wydziale Lekarskim (Katedra Medycyny Sądowej) Uniwersytetu
Medycznego we Wrocławiu. Wolne chwile spędza aktywnie, na rowerze bądź boisku do squasha.
Medycyna to nie tylko praca, ale również pasja, dlatego wciąż poszerzam swoją wiedzę, uczestnicząc
w różnych szkoleniach. Wiedza przekazywana za pośrednictwem Naszego serwisu ma przybliżyć
medycynę każdemu pacjentowi i pozwolić odpowiedzieć na nurtujące pytania.
Jeśli mają Państwo pytania, bądź interesuje Was dany temat, zapraszam do kontaktu mailowego.
