Zaktualizowano: 20 września.2022 r.

Ból głowy to objaw, który choć raz w życiu wystąpił u większości osób i nie był związany z poważną chorobą. Silne, napadowe bóle głowy, zwłaszcza z towarzyszącymi innymi objawami (np. nudności i światłowstrętu) powinny jednak zawsze zostać skonsultowane z lekarzem, może okazać się, że to migrena. Jakie są przyczyny migreny? Czym rożni się migrena z aurą od migreny bez aury? Jak zdiagnozować migrenę? Jak poradzić sobie z silnymi atakami bólowymi? Czy migrenę można wyleczyć? Odpowiedzi na te inne pytania znajdziesz w Naszym artykule.

migrena głowy

Migrena – definicja choroby

Na wstępie należy zaznaczyć, że migrena to nie jedna choroba, ale tak naprawdę grupa kilku chorób mających wspólne cechy, o ostatecznym rozpoznaniu decyduje wywiad, jaki przeprowadza z Nami lekarz oraz w razie potrzeby wyniki badań dodatkowych.

Najogólniej mówiąc migrena to przewlekła choroba objawiająca się atakami bólu głowy trwającymi od 4 do 72 godzin (najczęściej), ból jest jednostronny (zwykle zlokalizowany w okolicy czołowo-skroniowej), pulsujący o natężeniu umiarkowanym do znacznego i nasila się w trakcie aktywności fizycznej. Atakom bólowym towarzyszą: nudności, fotofobia (światłowstręt), fotofonia (nadwrażliwość na bodźce dźwiękowe) a w przypadku migreny z aurą również zaburzenia widzenia i czucia. To klasyczna definicja migreny opublikowana przez International Hedeache Society, jednak pamiętajmy, że nie zawsze czas trwania ataków migrenowych mieści się w podanym zakresie, ataki mogą trwać krócej lub dłużej i jest to cecha indywidualna.

Jak już wspominaliśmy migrena to szerokie pojęcie, pełna klasyfikacja podtypów, które mogą zostać zdiagnozowane wygląda następująco:

  • Migrena bez aury
  • Migrena z aurą, która dzieli się na:

– Typową aurę z migrenowym bólem głowy

– Typową aurę z niemigrenowym bólem głowy

– Typową aurę bez bólu głowy

– Rodzinną migrenę połowiczoporaźną

– Sporadyczną migrenę połowiczopraźną

– Migrenę typu podstawowego

  • Dziecięce zespoły okresowe, często poprzedzające migrenę, które dzieli się na:

– Cykliczne wymioty

– Migrenę brzuszną

– łagodne napadowe zawroty głowy wieku wieku dziecięcego

  • Migrena siatkówkowa
  • Powikłania migreny, które dzielą się na:

– Migrenę przewlekłą

– Stan migrenowy

– Uporczywą aurę bez zawału mózgu

– Migrenowy zawał mózgu

– Napady padaczkowe wywołane przez migrenę

  • Migrena prawdopodobna, która dzieli się na:

– Migrenę prawdopodobną bez aury

– Migrenę prawdopodobną z aurą

– Prawdopodobną migrenę przewlekłą

Migrena – dane epidemiologiczne

Z zebranych danych wynika, że migrena dotyczyć może każdego, niezależnie od płci, czy wieku jednak w pewnych grupach częstość występowania ataków migrenowych jest zdecydowanie częstsza. Roczną zapadalność na migrenę w grupie mężczyzn oceniono na 6 – 9%, podczas gdy w grupie kobiet było to aż 15- 17%. Widzimy, więc wyraźnie, że problem ten dwukrotnie częściej dotyczy kobiet. Zróżnicowanie dotyczy również wieku, zdecydowanie częściej problem migreny występuje u pacjentów w wieku średnim.

Ilość występujących ataków migrenowych jest bardzo zróżnicowana i u każdego pacjenta będzie inna, od jednego ataku w roku do nawet ośmiu ataków w przeciągu miesiąca. Choć ataki migrenowe i sama migrena nie są przyczyną bezpośredniego inwalidztwa mogą skutecznie utrudniać codzienne funkcjonowanie. Czy więc, można określić czynniki, które mogą być wyzwalaczami ataków migrenowych? Tak i nie, tak, ponieważ część z nich znamy, nie, ponieważ atak migrenowy nie zawsze musi być powiązany z wystąpieniem określonego czynnika. Uważa się, że czynnikami predysponującymi do wystąpienia ataków migrenowych są:

  • Miesiączka
  • Stosowanie niektórych leków oraz preparatów hormonalnych dla kobiet
  • Alkohol
  • Niektóre pokarmy i napoje (np. czekolada, kawa)
  • Silne zapachy
  • Stres
  • Warunki pogodowe
  • Zaburzenia snu
  • Długotrwałe pozostawanie na czczo
  • Odwodnienie

Migrena – mechanizm powstawania choroby

Ból głowy z pewnością wielu z Nas nie jest obcy, powszechność jego występowania pozwala na postawienie hipotezy, że ból ten jest niejako zjawiskiem fizjologicznym, będącym odpowiedzią organizmu na działanie różnych czynników. Gdy jednak napady bólowe zaczynają się powtarzać i co ważne nie są one wynikiem innych chorób czy też szkodliwych czynników możemy rozpoznać chorobę.  Taka sytuacja świadczy, bowiem o zbyt dużej reaktywności naszych komórek nerwowych, reakcja na różne bodźce np. świetlne zostaje mocno „wyolbrzymiona”, co doprowadza do ataku migrenowego.

Uważa się, że u podstaw migreny leżą czynniki genetyczne a więc, zapisane w genach, zbyt niski próg bólowy oraz zaburzenia w obrębie funkcjonowania układu nerwowego. Ryzyko zachorowania na migrenę jest trzy razy wyższe, jeśli krewni pierwszego stopnia, (czyli rodzice) cierpią na napady bólowe.

Z punktu widzenia patofizjologii uważa się, że ataki migrenowe mają związek z: odmiennym metabolizmem energetycznym mitochondrium (mitochondrium to jeden z „organów” znajdujący się w każdej komórce odpowiedzialny za proces oddychania, wytwarzania energii i przekazywania sygnałów), zaburzonym transportem jonów przez błony komórek ośrodkowego układu nerwowego, niskim stężeniem magnezu w tkankach mózgu oraz nieprawidłowym stężeniem substancji odpowiedzialnych za przekazywanie sygnałów (substancje te to inaczej neuroprzekaźniki, np. serotonina).  Wszystko to doprowadza do sytuacji, w której zaburzone zostaje prawidłowe funkcjonowanie Naszego mózgu, a z badań nad migreną wynika, że strukturą mózgu, w której rozpoczyna się kaskada nieprawidłowości jest pień mózgu. Sam efekt bólowy jest z kolei wiązany z uwalnianiem tlenku azotu z zakończeń nerwowych i tkanek mózgowych.

Choć z pozoru może wydawać się, że pomiędzy atakami migrenowymi pacjenci prowadzą „normalny” tryb życia, nie zawsze jest to prawdą. Część pacjentów pomiędzy atakami bólowymi skarży się na nadwrażliwość skóry na bodźce termiczne i mechaniczne, naukowo tłumaczy się to tym, że w mózgu utrzymywany jest tzw. „stan migrenowy” a tym samym większa wrażliwość Naszego układu nerwowego. Ponadto pomiędzy atakami migrenowymi chorym towarzyszy obawa i strach, kiedy nastąpi kolejny atak, co skutecznie utrudnia codzienne funkcjonowanie. Taka sytuacja może rodzić konflikty na polu rodzinnym i zawodowym, a stres z pewnością nie jest sojusznikiem w walce z migreną. Dlatego tak ważne jest zrozumienie istoty choroby i zapewnienie jak najlepszej opieki medycznej.

Migrena – objawy kliniczne

Głównym i najbardziej uciążliwym objawem migreny jest oczywiście ból głowy, warto jednak wiedzieć o nim więcej. Ból ten możemy umownie podzielić na kilka faz:

  • Faza zwiastunów
  • Aura
  • Faza bólu głowy
  • Faza ustępowania bólu
  • Faza ponapadowa

Ponad połowa pacjentów potrafi rozpoznać objawy zwiastujące wystąpienie ataku migrenowego, są to tak zwane objawy prodromalne. Należą do nich: pobudzenie, zaburzenia koncentracji, nawracające ziewanie, specyficzne zachcianki, wahania nastroju czy też sztywność karku.

Kolejny etap to aura pojawiająca się przed bądź razem z bólem głowy, lub sam ból głowy, jeśli mamy do czynienia z migreną bez aury. Pod pojęciem aury kryją się w pełni odwracalne objawy ogniskowe, takie jak: zaburzenia widzenia, zaburzenia czucia czy też zaburzenia mowy, objawy te rozwijają się stopniowo w ciągu pierwszych kilku minut napadu migrenowego.

Następnie rozpoczyna się faza bólu głowy, który swój początek bierze w okolicy potylicy a następnie przechodzi w kierunku czołowo-skroniowym, lokując się jednostronnie. W przypadku ataków migrenowych u dzieci, w przeciwieństwie do dorosłych pacjentów, ból jest obustronny. Atak migrenowy rozpoczyna się zwykle rano, po przebudzeniu a intensywność pulsującego bólu z czasem wzrasta.

Kolejnymi objawami charakterystycznymi dla migreny są fotofobia, fotofonia i nudności, te ostatnie zdecydowanie częściej występują u kobiet.

Po okresie największego natężenia bólu następuje faza jego ustępowania, czas bólu głowy jest bardzo różny, może trwać kilka godzin do nawet 72 godzin. Ostatni etap to faza ponapadowa, czas, w którym nie ma już dolegliwości bólowych, jednak Nasz organizm wciąż nie wraca do pełnej sprawności. Objawia się to zaburzeniem koncentracji, ociężałością intelektualną, deficytem uwagi, zaburzeniami koordynacji.

Migrena – diagnostyka

Kluczem do rozpoczęcia diagnostyki i wizyty u lekarza jest Nasza świadomość. Wiele osób pomimo często powtarzających się ataków bólowych nie szuka pomocy u lekarza a jedynie korzysta z dostępnych bez recepty środków przeciwbólowych, to błąd. Pamiętajmy, gdy ból głowy trwa długo, często się powtarza zawsze skonsultujmy się z lekarzem.

Podstawą diagnostyki migreny jest przeprowadzenie przez lekarza szczegółowego wywiadu. Istnieją określone kryteria, które muszą być spełnione, aby postawić diagnozę, to właśnie te elementy są szczegółowo analizowane przez lekarza.

Do kryteriów rozpoznania migreny bez aury należą:

Co najmniej 5 napadów spełniających poniższe kryteria oraz brak związku bólu z inną chorobą:

  • Czas trwania bólu od 4 do 72 godzin
  • Ból charakteryzujący się, co najmniej 2 z następujących cech:

– Lokalizacja jednostronna

– Pulsujący charakter

– Umiarkowane lub znaczne natężenie

– Nasilający się podczas zwykłej aktywności fizycznej lub zmuszający do jej unikania

  • Napadom towarzyszy, co najmniej 1 z następujących dolegliwości:

– Nudności i/lub wymioty

– Fotofobia i fonofobia

Do kryteriów rozpoznania migreny z aurą należą:

Co najmniej 2 napady spełniające poniższe kryteria oraz brak związku bólu z inną chorobą:

  • Aura przebiega, z co najmniej 1 z następujących objawów, ale bez niedowładu:

– W pełni odwracalne zaburzenia widzenia składające się z objawów dodatkowych (np. migocące światła, plamy lub linie) i/lub objawów ubytkowych (np. zaniewidzenie)

– W pełni odwracalne zaburzenia czucia składające się z objawów dodatkowych (np. uczucie kłucia lub mrowienia) i/lub objawy ubytkowe (np. drętwienie)

– W pełni odwracalne zaburzenia mowy

  • Co najmniej 2 z następujących cech:

– Jednoimienne zaburzenia widzenia lub jednostronne zaburzenia czucia

– Co najmniej jedne z objawów aury rozwijający się stopniowo w ciągu ponad 5 minut i/lub różne objawy aury następujące po sobie w ciągu ponad 5 minut

– Każdy z objawów aury trwa pomiędzy 5 a 60 minut

  • Ból głowy rozpoczynający się w czasie aury lub w ciągu 60 minut od jej ustąpienia

Migrena – leczenie

Główne kierunki w leczeniu migreny to działanie przeciwbólowe oraz przeciwwymiotne, które ma opanować ból głowy oraz nudności i wymioty. Do podstawowych leków przeciwbólowych stosowanych w leczeniu migreny należą:

  • Kwas acetylosalicylowy, (czyli popularna polopiryna, w dawce do 1000mg)
  • Ibuprofen (w dawce od 200 do 800mg)
  • Diklofenak (w dawce od 50 do 100mg)
  • Paracetamol (w dawce do 100mg)

Działanie przeciwwymiotne z kolei możemy uzyskać stosując leki, takie jak:

  • Metoklopramid
  • Domperidon
  • Prochlorperazyna

Nie zawsze jednak przy pomocy wymienionych powyżej, niesteroidowych leków przeciwzapalnych, można uzyskać wystarczający efekt przeciwbólowy. Gdy podstawowe leczenie okazuje się nieskuteczne a co za tym idzie utrzymuje się silny ból głowy lekarz może zalecić Nam stosowanie leków należących do grupy tryptanów.

Pacjenci z migreną powinni pamiętać, że najlepszy efekt daje przyjęcie leku już w fazie objawów zwiastunowych lub jak najszybciej od momentu pojawienia się objawów bólowych, ma to związek z zahamowaniem motoryki przewodu pokarmowego i opóźnieniem czasu opróżniania żołądka podczas napadu migrenowego, co wpływa na upośledzone wchłanianie leków. Stąd też eksperymentalne badania na temat podawania leków innymi drogami, podskórną, doodbytniczą czy też donosową.

Choć jak wspominaliśmy leki przeciwbólowe są podstawą leczenia migreny, może zdarzyć się sytuacja tak zwanego „błędnego, koła”, kiedy leki przeciwbólowe będą wywoływały kolejne ataki bólowe. Ból głowy wywołany lekami może być trudny do odróżnienia od ataku migrenowego, dlatego uznaje się, że bóle głowy występujące ponad 15 dni w miesiącu i leczone ponad 10 dni w miesiącu środkami przeciwbólowymi nie są migrenowe a ich podłoże tkwi w stosowanych lekach. Należy wtedy zamienić niesteroidowe leki przeciwbólowe na tryptany i postarać się o ograniczenie ilości stosowanych leków.

Z pewności każdy z pacjentów cierpiących na migrenę nie raz zastanawiał się czy można zastosować preparaty, które profilaktycznie zapobiegną kolejnym epizodom bólowym. Jest to szczególnie ważne u osób mających częste ataki migrenowe, mocno zaburzające codzienne funkcjonowanie. Niestety nie ma złotego antidotum na migrenę, leki dobiera się indywidualnie dla każdego pacjenta, a wśród leków stosowanych w profilaktyce migreny możemy znaleźć: propranolol, metoprolol, flunarazynę, kwas walproinowy, topiramat, amitryptylinę (u pacjentów z depresją, zaburzeniami snu).

Leki to ważny, ale nie jedyny sposób na walkę z migreną. Ważna jest również zmiana stylu życia, stosowanie technik wspomagających walkę z codziennym stresem czy też aktywność fizyczna. Warto spróbować:

  • Technik relaksacyjnych
  • Terapii kognitywno-behawioralnej, (czyli nauczenia się jak opanować stres)
  • Biofeedbacku (nauka świadomego kontrolowania czynności fizjologicznych)
  • Aerobiku
  • Akupunktury
  • Masaży

Choć skuteczności wymienionych powyżej technik nie da się zmierzyć dokładnie jak skuteczności leku, pamiętajmy, że Nasza psychika ma ogromną moc.

5/5 - (3 votes)

Więcej artykułów i porad:

objawy udaru mózguUdar mózgu – przyczyny, objawy, leczenie, powikłania, rehabilitacja Padaczka - przyczyny, objawy, leczenie, powikłaniaPadaczka – przyczyny, objawy, leczenie, powikłania