Zaktualizowano: 20 września.2022 r.

Żylaki odbytu to powszechny i wciąż wstydliwy problem, szacuje się, że dotyka nawet połowy pacjentów po 50 roku życia. Głównymi objawami choroby hemoroidalnej są krwawienie oraz dyskomfort podczas wypróżniania. Objawy te nie nigdy powinny być lekceważone, ponieważ mogą być zwiastunem poważniejszych problemów. Jakie są przyczyny choroby hemoroidalnej? Jakie jeszcze objawy wiążą się z występowaniem żylaków odbytu? W jaki sposób uporać się z hemoroidami? Jakie zapobiec rozwojowi choroby hemoroidalnej? Sprawdź w poniższym artykule.

toaleta

Hemoroidy – fizjologia czy patologia?

Z pewnością hemoroidy każdemu z Nas kojarzą się z guzkami i krwawieniem z odbytu jednak czy słusznie? Przede wszystkim musimy zdawać sobie sprawę z tego, że hemoroidy ma każdy z Nas, ponieważ są one jedną ze struktur anatomicznych ciała. 

Hemoroidy to nic innego jak podśluzówkowe sploty naczyń tętniczo – żylnych utworzone przez końcowe gałęzie tętnicy odbytniczej górnej połączone z naczyniami znajdującymi się pomiędzy zwieraczem wewnętrznym i zewnętrznym odbytu. Struktura ta u człowieka ma charakter atawistyczny a więc jest niejako pamiątką po odległych przodkach, u zwierząt z kolei ma istotne znaczenie, ponieważ zapobiega niekontrolowanemu oddawaniu gazów, które mogłyby posłużyć, jako ślad zapachowy dla drapieżników. 

Fizjologicznie hemoroidy znajdują się w kanale odbytu, powyżej tak zwanej linii zębatej, która oddziela część wewnętrzną odbytu od części zewnętrznej, przez co nie są wyczuwalne a także zupełnie bezobjawowe. W momencie parcia do naczyń dopływa krew, co powoduje chwilowe rozszerzenie naczyń, a następnie ich obkurczenie po odpływie krwi. Zdarza się jednak, że na skutek różnych czynników dochodzi do rozwoju stanu zapalnego i trwałego poszerzenia splotu naczyniowego, co może powodować wpuklenie się naczyń w kanał odbytu a nawet „wypadnięcie” poza brzeg odbytu. W takiej sytuacji nie mamy do czynienia z hemoroidami a z chorobą hemoroidalną lub inaczej żylakami odbytu (to teoria, w rzeczywistości przyjęło się mówić po prostu hemoroidy). 

Szacuje się, że choroba ta dotyczy około 5% populacji a ilość zachorowań wzrasta wraz z wiekiem, ze szczytem zachorowań między 45 a 65 rokiem życia. Występowanie hemoroidów u pacjentów poniżej 20 roku życia zdarza się bardzo rzadko, ponadto schorzenie to częściej dotyczy kobiet. Podawane liczby są z pewnością niedoszacowane, ponieważ hemoroidy to wciąż bardzo wstydliwy problem, część pacjentów nie zgłasza się do lekarza wybierając domowe sposoby na guzki krwawnicze. To błąd, ponieważ nie mamy pewności czy krwawienie z odbytu i inne dolegliwości są związane z żylakami odbytu.

Żylaki odbytu – przyczyny

Aby w pełni zrozumieć mechanizm powstawania żylaków odbytu wróćmy na chwilę do anatomii. Kanał odbytu to złożona struktura stanowiąca aparat zaporowy odpowiedzialny za kontrolę defekacji. Jednym z elementów występujących w kanale odbytu są hemoroidy, jednak, aby sploty naczyniowe były „trzymane” w ryzach niezbędne jest otoczenie ich warstwą mięśniową i tkanką łączną. Wszystkie te struktury tworzą pewnego rodzaju „poduszki”, które zapewniają szczelność odbytu, utrzymują odpowiednie ciśnienie spoczynkowe i chronią mięśnie zwieracza przy wypróżnianiu.

Na skutek różnych czynników może dojść do osłabienia warstwy mięśniowej i spadku napięcia w ścianie poszczególnych naczyń, co skutkuje powstawaniem żylaków odbytu,  wewnętrznych lub zewnętrznych, różniących się pomiędzy sobą lokalizacją powyżej lub poniżej wspomnianej wcześniej linii zębatej.

Wewnętrzne żylaki odbytu są wynikiem zwiększenia przepuszczalności ścian splotu naczyń leżących powyżej linii zębatej i ich wpuklenia się do światła kanału odbytu a z czasem nawet poza brzeg odbytu. Z uwagi na lokalizację powyżej granicy unerwienia w przewodzie pokarmowym, żylaki te nie powodują dolegliwości bólowych a jedynie silne krwawienie.

W przypadku żylaków odbytu zewnętrznych poszerzenie naczyń dotyczy splotów zlokalizowanych wokół odbytu (poniżej linii zębatej), tak zwanych przyodbytowych. Z uwagi na swoje położenie guzki te są dobrze widoczne i związane nie tylko z krwawieniem, ale również z szeregiem innych dolegliwości.

Pora, więc na omówienie czynników mogących prowadzić do rozwoju choroby hemoroidalnej, a należą do nich:

  • Zaparcia (Trudność w oddawaniu stolca wymusza bolesne parcie, które zwiększa ciśnienie krwi w splotach naczyniowych)
  • Ciąża (Powiększająca się macica uciskająca na sploty naczyniowe oraz tendencja do zaparć w ciąży sprzyjają rozwojowi żylaków odbytu. Żylaki odbytu ustępują zwykle samoistnie w ciągu kilku miesięcy po porodzie.)
  • Wodobrzusze
  • Siedzący tryb życia (Uważa się, że żylaki odbytu to choroba zawodowych kierowców, ale nie tylko, siedzący tryb życia spowalnia przesuwanie się mas kałowych, co skutkuje problemami z oddawaniem stolca)
  • Intensywny wysiłek fizyczny
  • Wrodzone zaburzenia struktury kolagenu i elastyny
  • Dieta uboga w błonnik
  • Dieta uboga w płyny
  • Choroby współistniejące takie jak: marskość wątroby, nadciśnienie tętnicze, cukrzyca, niewydolność krążenia
  • Podeszły wiek
  • Otyłość

Nie wszystkich z wyżej wymienionych czynników ryzyka można uniknąć, jednak warto zwrócić uwagę na stosowaną dietę i tryb życia, zmiana codziennych nawyków to podstawa profilaktyki i leczenia żylaków odbytu.

Żylaki odbytu – objawy

Nasilenie oraz rodzaj pojawiających się objawów klinicznych są uzależnione od lokalizacji żylaków i stopnia nasilenia choroby. Wśród objawów, z którymi możemy mieć do czynienia znajdują się:

  • Krwawienie z odbytu
  • Dyskomfort podczas oddawania stolca
  • Świąd okolicy odbytu
  • Pieczenie wokół odbytu
  • Wydzielina śluzowa z odbytu
  • Nietrzymanie stolca
  • Uczucie „niepełnego wypróżnienia”
  • Ból podczas siedzenia

Pojawienie się powyższych objawów powinno Nas skłonić do jak najszybszej wizyty u lekarza. Choć choroba hemoroidalna nie jest groźna sama w sobie, to zawsze należy ją różnicować z: 

  • Nowotworem jelita grubego
  • Chorobą Leśniewskiego – Crohna
  • Wrzodziejącym zapaleniem jelita grubego
  • Szczeliną odbytu
  • Ropniem około odbytniczym
  • Wypadnięciem odbytu

Żylaki odbytu – diagnostyka

Lekarz rodzinny przeprowadzi z Nami dokładny wywiad a następnie wykona badanie per rectum, aby ocenić jak zaawansowana jest choroba. Pamiętajmy, badanie to jest zupełnie bezbolesne, choć dla wielu osób wydaje się krępujące. Kolejnym etapem diagnostyki powinna być wizyta u proktologa i wykonanie anoskopii lub rektoskopii, czyli badania, w którym lekarz za pomocą cienkiej rurki może ocenić okolice odbytu. Jest to szczególnie ważne w przypadku wewnętrznych żylaków odbytu, których nie widać gołym okiem. Anoskopia pozwala na dokładną ocenę końcowego odcinka odbytnicy, kanału odbytu i bańki odbytnicy a rektoskopia na dokładną ocenę dolnego odcinka odbytnicy.

W szczególnych przypadkach lekarz może poza anoskopią i rektoskopią zlecić wykonanie również kolonoskopii, a więc badania, w którym szczegółowej ocenie podlega jelito grube. 

Na podstawie badania per rectum oraz anoskopii można określić jeden z czterech stopni zaawansowania choroby:

  • Stopień I – guzki krwawnicze widoczne są jedynie w anoskopie, nie wychodzą poza odbyt a dolegliwości, które powodują nie są nasilone
  • Stopień II – guzki krwawnicze pojawiają się na zewnątrz odbytu w trakcie wypróżniania a następnie po zakończeniu parcia cofają się, guzki powodują świąd, pieczenie i krwawienie
  • Stopień III – guzki krwawnicze „wypadają” na zewnątrz odbytu podczas wypróżniania lub intensywnego wysiłku fizycznego, jednak nie wracają samoistnie, muszą zostać „odprowadzone” manualnie
  • Stopień IV – guzki krwawnicze widoczne są na zewnątrz odbytu, nie można ich odprowadzić do kanału odbytu, towarzyszy im ból, świąd, krwawienie i nietrzymanie stolca

Żylaki odbytu – leczenie

Sposób postępowania z guzkami krwawniczymi jest uzależniony od tego, z jakim stopniem zaawansowania choroby mamy do czynienia oraz jakie objawy kliniczne występują u danego pacjenta. 

Leczenie żylaków odbytu możemy podzielić na leczenie zachowawcze oraz leczenie chirurgiczne.

Leczenie zachowawcze stosowane jest w stopniu I, ewentualnie II choroby hemoroidalnej, gdy objawy kliniczne nie są zbyt nasilone. Leczenie to obejmuje zmianę nawyków żywieniowych oraz stosowanie preparatów farmakologicznych. W Naszej codziennej diecie powinniśmy zwiększyć ilość błonnika oraz wypijanych płynów, ograniczyć natomiast alkohol oraz ostre przyprawy. Osoby cierpiące z powodu żylaków odbytu powinny spożywać minimum 20-30g błonnika oraz wypijać około 2 litrów wody dziennie. 

W aptece możemy znaleźć bardzo wiele preparatów wspomagających leczenie żylaków odbytu, pamiętajmy środki te nie spowodują, że żylaki odbytu znikną jednak przyniosą ulgę w przykrych dolegliwościach. Wśród preparatów tych znajdziemy:

  • Tabletki z diosminą – związek ten należy do grupy flawonoidów, zmniejsza napięcie i przepuszczalność ścian naczyń krwionośnych, ułatwia drenaż limfatyczny oraz działa przeciwzapalnie. W wieloośrodkowych badaniach wykazano, że stosowanie preparatów z diosminą u pacjentów z żylakami odbytu zmniejsza ryzyko krwawień, ból, swędzenie oraz częstotliwość nawrotów. 
  • Czopki z galusanem bizmutu (takie jak Proctomina lub Procto-Hemolan protect) – galusan bizmutu ma działanie ściągające, absorbujące oraz przeciwbakteryjne. Dzięki temu dochodzi do skurczu naczyń krwionośnych, co zmniejsza przekrwienie guzków krwawniczych. 
  • Czopki lub maści z tribenozydem (takie, jak Procto-Glyvenol, Procto-Hemolan) – tribenozyd występuje w połączeniu z lidokainą, co sprawia, że preparaty te mają szereg właściwości, działają: przeciwbólowo, przeciwzapalnie, zmniejszają przekrwienie i obrzęk tkanek, łagodzą świąd i pieczenie.
  • Czopki lub maść z ruskogeniną (preparat Ruskorex) – ruskogeninę otrzymuje się z kłączy ruszczyka kolczastego. Substancja ta ma działanie przeciwbólowe, przeciwzapalne oraz uszczelniające naczynia krwionośne. Pamiętajmy jednak, że skutkiem ubocznym stosowania preparatów z ruskogeniną może być nadmierne pocenie się a przeciwwskazaniem do stosowania maści czy czopków jest nadciśnienie tętnicze i przerost prostaty. Preparatów z ruskogeniną powinny również unikać kobiety w ciąży i karmiące piersią. 
  • Maści lub czopki z eskuliną (takie jak Aesculan, Neo-Aesculan lub Proctosedon) – eskulinę otrzymuje się z kasztanowca zwyczajnego. Eskulina uelastycznia ściany naczyń krwionośnych oraz zmniejsza ich przepuszczalność, co zmniejsza stan zapalny i obrzęk.
  • Zioła takie jak: kora dębu, rumianek, krwawnik bądź oczar wirginijski. Nasiadówki z kory dębu działają odkażająco, przeciwzapalnie, przeciwbólowo i ściągająco. Rumianek z kolei przyśpiesza proces gojenia a krwawnik zadziała przeciwkrwotocznie.

W przypadku zaawansowanych żylaków odbytu oraz gdy leczenie farmakologiczne nie przynosi wystarczającej ulgi konieczne staje się wdrożenie leczenia chirurgicznego. Zabiegi chirurgiczne możemy podzielić na te mało inwazyjne oraz operacyjne. 

Do zabiegów małoinwazyjnych zaliczamy:

  • Metodę Barrona, inaczej RBL (Ruber Band Ligation) – jedna z najbardziej popularnych technik. Polega za założeniu ciasnej gumki u podstawy guzka krwawniczego, co ogranicza dopływ krwi a w rezultacie powoduje obumarcie guzka i jego odpadnięcie z wytworzeniem blizny.
  • Koagulację z wykorzystaniem niskonapięciowego prądu o przerywanym przepływie, podczerwieni, fal elektromagnetycznych o odpowiedniej częstotliwości lub lasera. W każdym z wymienionych przykładów celem zabiegu jest zamknięcie podstaw naczyń doprowadzających krew do guzka krwawniczego. 
  • Sklerotyzację żylaków odbytu – zabieg ten polega na podaniu do wnętrza guzka krwawniczego specjalnego leku, który powoduje miejscowy stan zapalny i stopniowe zarastanie naczyń tworzących guzek krwawniczy.
  • Kriochirurgiczne usuwanie żylaków odbytu – w metodzie tej wykorzystuje się ciekły azot, którym zamraża się guzki krwawnicze.

Leczenie operacyjne żylaków odbytu polega z kolei na wykorzystaniu jednej z poniższych metod:

  • DGHAL (doppler guided hemorhhoidal arteries ligation) – zabieg ten polega na podkłuciu i podwiązaniu drobnych tętnic znajdujących się pod błoną śluzową, odpowiadających za unaczynienie żylaków odbytu. W celu zlokalizowania naczyń, które należy podwiązać wykorzystuje się efekt Dopplera, pozwalający na uwidocznienie przepływu krwi w naczyniach. 
  • RAR (recto anal repair) – technika ta polega na „wszyciu” żylaków odbytu wychodzących za zewnątrz do wyższych części kanału odbytu. Często metoda DGHAL i RAR stosowane są jednocześnie.
  • PPH (procedure for prolapse and hemorrhoids) – zabieg ten polega na wycięciu błony śluzowej i podśluzowej (wraz ze znajdującymi się w niej naczyniami) położonych dookoła guzka krwawniczego. Efektem takiego zabiegu jest wciągnięcie guzków do kanału odbytu oraz wycięcie naczyń zaopatrujących guzki w krew. Uwaga! PPH nie polega na wycinaniu guzków krwawniczych, ale tkanek leżących dookoła żylaków odbytu. 
  • Operacja klasyczna sposobem sposobem Milligan-Morgan, Fergusona lub Whiteheada – choć wymienione sposoby mogą różnić się rozległością zabiegu istotą operacji klasycznej jest wycięcie guzków krwawniczych wraz z tworzącymi je splotami naczyniowymi. 

O tym, który ze sposobów leczenia będzie dla Nas najkorzystniejszy zdecyduje lekarz, pamiętajmy, aby przełamać wstyd i odpowiednio wcześnie poprosić o pomoc specjalisty. 

Na koniec kilka słów o tym jak uniknąć hemoroidów:

  • Dużo pij i stosuj zdrową dietę
  • Unikaj siedzącego trybu życia
  • Noś przewiewną bieliznę
  • Nie wstrzymuj wizyt w toalecie 
  • Regularnie ćwicz
  • Dźwigaj ciężary w odpowiedni sposób
5/5 - (1 vote)

Więcej artykułów i porad:

Przepuklina brzusznaPrzepuklina brzuszna – przyczyny, objawy, leczenie, powikłania nogi z żylakamiŻylaki – przyczyny, mechanizm powstawania, objawy, leczenie obrzęk nógŻylna choroba zakrzepowo-zatorowa – przyczyny, objawy, diagnostyka, leczenie, powikłania By-passy w sercuBy-passy serca – wskazania do zabiegu, przebieg operacji, rehabilitacja po zabiegu, powikłania