Zaktualizowano: 24 października.2022 r.

Widoczne przez skórę, uwypuklone żyły to nie tylko problem estetyczny, ale przede wszystkim zdrowotny. Żylaki mogą powodować ból, obrzęk, a także być sygnałem poważnej choroby, dlatego nie można ich lekceważyć. Jaki jest mechanizm powstawania żylaków? Jakie są przyczyny ich powstawania? Jakie objawy dają żylaki? Jak pozbyć się żylaków? Co robić, aby uchronić się przed nieprzyjemnym problemem? Sprawdź w poniższym artykule.

nogi z żylakami

Krążenie krwi – jak to możliwe?

Zanim powiemy o samym mechanizmie powstawania żylaków i ich leczeniu, warto przyjrzeć się, w jaki sposób krew krąży w Naszym organizmie.

Nasz układ krążenia to zamknięty system, który możemy porównać do sieci wodociągowej. Mamy pompę, nadzorującą pracę i wymuszającą właściwy przepływ krwi, pompą tą jest Nasze serce, oraz cały układ „rur”, którymi są naczynia krwionośne – żyły oraz tętnice. To właśnie żyłami oraz tętnicami płynie w Naszym organizmie krew, podstawowa różnica pomiędzy tymi naczyniami jest taka, że tętnice transportują krew bogatą w tlen i substancje odżywcze z płuc i serca do wszystkich komórek Naszego organizmu a żyły odbierają „zużytą” krew (ubogą w tlen i substancje odżywcze) z komórek ciała i transportują ją do płuc i serca. Taki mechanizm zachodzi w Naszym organizmie nieustannie, całą dobę, nieważne czy śpimy czy też intensywnie biegamy.

W tętnicach krew płynie pod wysokim ciśnieniem, większy problem mają Nasze żyły, które nie tylko transportują krew pod niskim ciśnieniem, ale również wbrew siłom grawitacji „pod górę”. Jak więc jest to możliwe, dlaczego krew nie cofa się w żyłach? Wszystko dzięki obecności zastawek w Naszych żyłach. Zastawki to fałdy zbudowane z tkanki znajdujące się wewnątrz żył, gdy krew płynie przez naczynie są otwarte, a następnie zamykają się, aby uniemożliwić cofnięcie się krwi. Dzięki temu przy pomocy mięśni krew jest „przepychana” ku górze, wbrew siłom ciążenia.

W kończynach dolnych możemy wyróżnić niewidoczne żyły głębokie, znajdujące się pomiędzy mięśniami i tkanką łączną oraz widoczne żyły powierzchowne, znajdujące się tuż pod skórą. Połączenie pomiędzy żyłami głęboki a żyłami powierzchownymi zapewniają małe żyłki przeszywające. Zastawki znajdują się w każdym typie żył, a krążenie krwi ma kierunek od żył powierzchownych do głębokich i dalej w kierunku serca.

Żylaki – czym są jak powstają?

Pod pojęciem żylaków rozumiemy wydłużenie i poszerzenie żyły na skutek, którego ma ona kręty przebieg. Żylaki dotyczą przede wszystkim naczyń kończyn dolnych, a mechanizm ich powstawania wciąż nie jest dobrze poznany.

Z jednej strony powstawanie żylaków wiązane jest z upośledzoną pracą zastawek. Gdy na skutek ich zbyt małej ilości (co uwarunkowane jest genetycznie) lub nieprawidłowej budowy nie działają prawidłowo krew cofa się z układu głębokiego żył do układu powierzchownego, to powoduje przeciążenie żył, które mają zbyt dużą ilość krwi a w konsekwencji wzrost ciśnienia w żyłach i ich nadmierne poszerzenie i wydłużenie.

Z drugiej strony na podstawie badań ultrasonograficznych udowodniono, że budowa żyły dotkniętej problemem żylaków jest inna od budowy prawidłowo funkcjonującej żyły. W przypadku żylaków dochodzi do zmiany struktury wewnętrznej:

  • Zmniejsza się ilość elastyny (białka odpowiedzialnego za elastyczność naczyń)
  • Rośnie ilość kolagenu typu I (białka odpowiedzialnego z kolei za sztywność naczynia)
  • Gdy krew przez dłuższy czas zalega w żyłach dochodzi dodatkowo do niedotlenienia i niedożywienia tkanek budujących naczynie
  • Dochodzi do utraty właściwego napięcia naczyniowego
  • W naczyniach gromadzą się komórki stanu zapalnego

Drugi, więc mechanizm związany jest z powstawaniem zmian w budowie żyły, co prowadzi do zmiany jej kształtu.

Żylaki – dlaczego powstają?

Wiemy już, jaki jest mechanizm powstawania żylaków, upośledzona praca zastawek lub zaburzenia budowy ściany żył, wciąż jednak nie wiemy, jakie są przyczyny tych zmian. Niestety w tym przypadku nie ma jednej konkretnej odpowiedzi, dlaczego dochodzi do rozwoju żylaków, na to składa się wiele czynników, takich jak:

  • Uwarunkowania genetyczne – to najsilniejszy czynnik związany z powstawaniem żylaków. Udowodniono, że zbyt mała ilość zastawek żylnych czy też nieprawidłowa budowa ściany naczynia uwarunkowane są genetycznie. Gdy w Naszej najbliższej rodzinie, u rodziców bądź dziadków występują żylaki istnieje wysokie prawdopodobieństwo, że problem ten będzie dotyczył również Nas.
  • Długotrwałe stanie (np. związane z pracą zawodową) – sprzyja zastojowi krwi w żyłach
  • Długotrwałe siedzenie, zwłaszcza z założoną nogą na nogę
  • Płeć i wiek – żylaki 5 razy częściej dotykają kobiet, ryzyko zmian wzrasta wraz z wiekiem
  • Nadwaga i otyłość
  • Długotrwała praca w wysokiej temperaturze – wysoka temperatura powoduje rozszerzenie naczyń krwionośnych
  • Zaburzenia hormonalne
  • Stosowanie doustnej antykoncepcji hormonalnej oraz hormonalnej terapii zastępczej
  • Noszenie obcisłych ubrań – zwłaszcza skarpet czy też podkolanówek uciskających
  • Ciąża – przyszłe mamy narażone są na ryzyko wystąpienia żylaków, szczególnie, gdy występują u nich obciążenia rodzinne. Wzrost objętości krwi u kobiet ciężarnych oraz stopniowo powiększająca się macica powodują wzrost ciśnienia oraz ucisk na żyłę odpiszczelową. Dodatkowo w czasie ciąży zwiększa się ilość wydzielanego progesteronu, który wpływa na „rozciąganie” się żył. Wszystko to, a więc ucisk na żyłę, tendencja do jej rozciągania sprawia, że powstają żylaki. Po porodzie mogą być mnie widoczne, jednak należy pamiętać, że nie oznacza to eliminacji problemu.
  • Przebyta w przeszłości zakrzepica naczyń żylnych
  • Palenie papierosów

Żylaki – rodzaje

Z pewnością każdemu z Nas żylaki kojarzą się z wyraźnie widocznymi, uwypuklonymi żyłami, warto jednak pamiętać, że początkowo żylaki mogą nie być tak wyraźne. Wyróżniamy kilka typów zmian w naczyniach żylnych:

  • Teleangiektazje –inaczej nazywane pajączkami naczyniowymi. To poszerzone żyłki położone płytko w skórze, niedające dolegliwości bólowych, a będące raczej defektem kosmetycznym
  • Żylaki siatkowate – to układ krętych żyłek znajdujących się pod skórą, w dole podkolanowym bądź na bocznej powierzchni łydki lub uda. Ten typ zmian również nie powoduje dolegliwości bólowych ani obrzęków.
  • Żylaki głównych pni żylnych – to zaawansowane zmiany żylne dotyczące żyły odpiszczelowej (zmiany widoczne w przyśrodkowej części kończyny) oraz żyły odstrzałkowej (zmiany widoczne na tylnej powierzchni łydki). Ten typ żylaków daje objawy kliniczne przewlekłej niewydolności żylnej i wymaga bezwzględnego leczenia.

Żylaki –objawy kliniczne

Podstawowym objawem, który możemy zauważyć bez użycia specjalistycznych metod jest miękkie, sinawe uwypuklenie w przebiegu żyły bądź niewielkie podskórne poszerzenie żyły. U niektórych pacjentów żylaki stanowią jedynie problem kosmetyczny, jednak u części z Nas pojawiają się objawy, które niekoniecznie wiążemy z problemem żylaków, zwłaszcza, gdy te nie są jeszcze mocno widoczne. Do objawów mogących występować w przebiegu żylaków zaliczamy:

  • Uczucie ciężkości nóg
  • Bóle nóg
  • Obrzęki
  • Swędzenie skóry
  • Silne skurcze mięśniowe, zwłaszcza w nocy
  • Drętwienie i mrowienie okolicy uda

W zaawansowanej postaci żylaki mogą doprowadzić do zapalenia żył powierzchownych, które objawia się silnym bólem, twardymi, podskórnymi zgrubieniami, zaczerwienieniem skóry w miejscu zmienionej zapalnie żyły. Zapalenie żył to bolesna dolegliwość, nie powoduje jednak groźnych powikłań. Leczenie polega na podawaniu heparyny oraz leków przeciwzapalnych przez okres 4 do 6 tygodni.

Zdecydowanie groźniejszą chorobą związaną z żylakami jest zakrzepowe zapalenie żył głębokich. W tym wypadku konieczne jest natychmiastowe leczenie w warunkach szpitalnych, co pomoże zapobiec zatorowi płucnemu. W przypadku zakrzepicy ból i obrzęk oraz różowosine zabarwienie, często całej nogi, pojawia się nagle i nie ustaje po wypoczynku. Problem ten może pojawić się po długotrwałym unieruchomieniu opatrunkiem gipsowym czy też po długiej podróży samolotem lub autokarem. Gdy do tego pojawia się duszność, ból w klatce piersiowej nie czekajmy tylko natychmiast wezwijmy pogotowie ratunkowe.

Warto pamiętać również o tym, że może dojść do pęknięcia żylaków. Choć sytuacja ta zdarza się rzadko, wymaga od Nas dużego opanowania. Pęknięcie prowadzi do nagłego i obfitego krwotoku, który należy opanować poprzez ucisk oraz położenie się z nogą uniesioną w górę, po opanowaniu krwawienia należy skonsultować się z chirurgiem. Pęknięcie żylaków może mieć związek z owrzodzeniem czy też stanem zapalnym skóry w miejscu powstałego żylaka jak również z niewielkim urazem w okolicy poszerzonego naczynia.

Żylaki – jak wygląda diagnostyka?

Do rozpoznania żylaków wystarczy tak naprawdę podstawowe badanie lekarskie, są one widoczne gołym okiem oraz wyczuwalne podskórnie, stąd nie wymagają specjalistycznej diagnostyki. Zdarza się, że lekarz wykonuje tak zwany test opaskowy, polega on na założeniu na nogę mankietu do mierzenia ciśnienia lub elastycznego bandaża, taki test pozwala zlokalizować miejsce uszkodzonej zastawki.

Innym badaniem, które może być zlecone przez lekarza w celu poszerzenia diagnostyki jest badanie dopplerowskie USG, badanie to pozwala na dokładną ocenę zarówno powierzchownych jak i głębokich żył oraz ocenę przepływu krwi przez naczynia. USG wykonuje się zwykle przed planowaną operacją żylaków oraz pomocniczo w diagnostyce obrzęków nóg, gdy żylaki nie są jeszcze dobrze widoczne.

Żylaki – leczenie

Żylaki to uciążliwy problem, niestety często wymagający radykalnych metod. Leczenie żylaków obejmuje zarówno metody nieinwazyjne, które nie likwidują problemu a jedynie łagodzą objawy oraz metody inwazyjne, które mają za zadanie usunąć nieprawidłową żyłę. Warto jednak pamiętać, że żylaki to nawracający problem, pomimo zabiegu operacyjnego istnieje duże prawdopodobieństwo pojawienia się zmian w innych żyłach.

Wśród metod leczenia żylaków możemy wyróżnić:

  • Metody uciskowe – W tym przypadku pacjenci noszą specjalne pończochy o odpowiednio dobranej i rozłożonej sile ucisku na nogi. Największy ucisk występuje na wysokości kostki, a następnie jest on zmniejszany stopniowo w górę kończyny. Takie rozwiązanie zapewnia odpowiednie „wsparcie” dla żył powierzchownych i wspomaga przepływ krwi do żył głębokich. U niektórych pacjentów nie jest konieczne inne leczenie poza uciskiem, pończochy zalecane są również dla osób po operacyjnym usunięciu żylaków, w celach profilaktycznych.
  • Leczenie obliteracyjne – To zabieg skleroterapii polegający na wprowadzeniu do zmienionych żył płynnych związków (tetradecylosiarczanu sodu lub Polidocanolu), które po zmieszaniu z powietrzem tworzą pianę wypełniającą naczynie. Powoduje to zamknięcie światła żyły i brak przepływu krwi, a z czasem wchłonięcie naczynia. Cały zabieg przeprowadza się pod kontrolą ultrasonograficzną, aby dokładnie monitorować skleroterapię. Metoda ta wykorzystywana jest do leczenia żylaków małych i średnich naczyń, zarówno, jako leczenie pierwszego rzutu jak i w nawrocie. Możliwym powikłaniem po zabiegu skleroterapii są przebarwienia skóry.
  • Leczenie chirurgiczne – To zabieg flebektomii polegający na usunięciu niewydolnej żyły odpiszczelowej. Flebektomia związana jest z dłuższym pobytem pacjenta w szpitalu oraz okresem rekonwalescencji w porównaniu do skleroterapii. Rzadko zdarzają się zakażenia ran pooperacyjnych, częściej natomiast pacjenci obserwują siniaki po zabiegu związane z wynaczynieniem krwi w trakcie operacji.
  • Leczenie wewnątrznaczyniowe – Polega na wprowadzeniu do żyły cewnika, który poprzez wydzielaną energie cieplną niszczy strukturę żyły, która ulega następnie wchłonięciu. Jak każdy z zabiegów inwazyjnych również ten obarczony jest ryzykiem powikłań, takich jak: zakrzepowe zapalenie żył, krwiaki, migracja skrzepu do żył głębokich oraz oparzenia.
  • Leczenie farmakologiczne – Leki są bardzo ważnym elementem terapii zarówno w profilaktyce jak i zaawansowanej chorobie żylnej. Wśród substancji stosowanych w leczeniu żylaków możemy znaleźć: diosminę, hesperydynę, rutynę, trokserutynę, oksyrutynę, wyciąg z kasztanowca, rus cynę i rukozyd. Wszystkie te związki będące naturalnymi bioflawonoidami, poprawiają napięcie naczyń krwionośnych oraz zmniejszają ich przepuszczalność.

Wśród innych związków usprawniających Nasz układ krwionośny możemy znaleźć trybenozyd oraz dobesilan wapnia. Leki te również wpływają korzystnie na napięcie naczyń krwionośnych i ich wytrzymałość, co zapobiega zastojom krwi i usprawnia mikrokrążenie.

 Żylaki – jak się ich ustrzec?

Nie możemy wygrać z genetyką i rodzinnym obciążeniem, warto jednak zmodyfikować pewne nawyki, aby zminimalizować ryzyko wystąpienia żylaków.

O czym więc warto pamiętać?

  • Odpoczywajmy z nogami uniesionymi w górze – pół godzinny relaks w takiej pozycji wystarczy do usprawnienia krążenia
  • Wybierajmy podkolanówki profilaktyczne zamiast tradycyjnych z silnym ściągaczem – będą równie atrakcyjnie wyglądać a do tego służyć Naszemu zdrowiu
  • Unikajmy ciągłego noszenia butów na obcasie – zafundujmy przynajmniej od czasu do czasu relaks Naszym stopom i wybierajmy płaskie podeszwy
  • Walczmy ze zbędnymi kilogramami
  • Unikajmy dużych ilości alkoholu
  • Uprawiajmy sport – pływanie, marsz czy też jazda na rowerze usprawniają krążenie i wzmacniają siłę Naszych mięśni
  • Unikajmy zakładania nogi na nogę podczas siedzenia
  • W przypadku siedzącej pracy, róbmy przerwy na krótki spacer, często zginajmy stopy i napinajmy łydkę, taka gimnastyka zapobiega zastojowi krwi.
  • Unikajmy długich, gorących kąpieli – rozszerzają naczynia krwionośne
5/5 - (3 votes)

Więcej artykułów i porad:

Przepuklina brzusznaPrzepuklina brzuszna – przyczyny, objawy, leczenie, powikłania obrzęk nógŻylna choroba zakrzepowo-zatorowa – przyczyny, objawy, diagnostyka, leczenie, powikłania toaletaChoroba hemoroidalna – przyczyny, objawy, diagnostyka, leczenie, profilaktyka By-passy w sercuBy-passy serca – wskazania do zabiegu, przebieg operacji, rehabilitacja po zabiegu, powikłania