Czarnuszka siewna (Nigella sativa)

Zaktualizowano: 24 października.2022 r.

Czarnuszka siewna (czarnuszka ogrodowa, czarnucha, kmin czarny, panna w zieleni, kąkolnica) to roślina, która znana była już w starożytności ze swoich właściwości leczniczych. Obecnie nasiona czarnuszki są najczęściej stosowane jako środek o działaniu przeciwskurczowym, przeciwbakteryjnym, przeciwnowotworowym i ułatwiający trawienie. W naszym artykule dowiesz wszystkiego co warto wiedzieć o tej cennej roślinie, poznasz korzyści zdrowotne wynikające ze stosowania czarnuszki oraz znajdziesz przepis na napar z czarnuszki o ciekawym działaniu leczniczym.

Czarnuszka siewna to roślina jednoroczna należąca do rodziny jaskrowatych (Ranunculaceae). Czarnuszka pochodzi z Iraku i Turcji, rośnie w stanie dzikim (południowa Europa, zachodnia Azja, północna Afryka) oraz jest uprawiana w wielu krajach m.in. w Polsce. Czarnuszka siewna to roślina, która osiąga do 60 cm wysokości, posiada delikatne pędy i liście, rozwinięty korzeń palowy , kwiaty o średnicy do 3 cm w kolorze biało-niebiesko-żółtawym. Owocem czarnuszki siewnej jest mieszek w którym znajdują się kanciaste, pomarszczone nasiona o zapachu podobnym do kopru włoskiego, mające ostry smak nieco podobny do gałki muszkatołowej. Czarnuszka ze względu na swoje atrakcyjne kwiaty jest uprawiana również jako roślina ozdobna.

Czarnuszka siewna – surowiec i jego pozyskiwanie

W zielarstwie surowcem pozyskiwanym z czarnuszki (Nigella sativa) są nasiona czarnuszki (Nigellae sativae semen), z których wytwarza się olejek z czarnuszki siewnej (Oleum Nigelle). Czarnuszka to roślina, która ma pewne wymagania co do gleby na której ma rosnąć (żyzna i lekka ziemia, odpowiednio wilgotna oraz z dużą zawartością wapnia), lubi rosnąć na dobrze nasłonecznionych i ciepłych stanowiskach. Nasiona czarnuszki wysiewa się wprost do gruntu w marcu lub początkiem kwietnia w rzędy co 30-40 cm. Rośliny czarnuszki nie znoszą zachwaszczenia dlatego w okresie wzrostu należy zadbać o to aby dość często pielęgnować otoczenie roślin poprzez usuwanie otaczających je chwastów. Zbiór czarnuszki siewnej rozpoczynamy, gdy większość torebek nasiennych czarnuszki zbrunatnieje oraz nasiona staną się czarne. W praktyce wygląda to tak, że ścinamy całe rośliny czarnuszki, następnie zostawiamy na polu do wyschnięcia łodyg i na końcu omłucamy. Oczyszczone nasiona należy suszyć w warunkach naturalnych. Warto wiedzieć o tym, że nasiona dojrzewają we wrześniu i zachowują siłę kiełkowania przez kilka lat.

Czarnuszka siewna – substancje czynne

Nasiona czarnuszki (Nigellae sativae semen) mają w sobie do 1,5% olejków eterycznych z tymochinonem i nigellonem, 40% tłuszczu, saponiny (melantyna – działa toksycznie na np. ryby, w większych dawkach jest szkodliwa również dla zwierząt stałocieplnych oraz człowieka, hederakozyd C), gorczyce (nigellina), związki mineralne, m.in. sole Ca, Mg, Fe, Na, K, Se i Zn, garbniki, witaminy B1 i B6 , białka, cukry.

Czarnuszka – działanie i zastosowanie

Czarnuszka siewna (Nigella sativa) to roślina o wielu korzyściach zdrowotnych wynikających z jej stosowania. Najważniejsze korzyści zdrowotne ze stosowania czarnuszki to:

działanie przeciwskurczowe
działanie przeciwbakteryjne
działanie moczopędne
działanie żółciopędne
działanie hipoglikemiczne
działanie antyoksydacyjne
działanie przeciwzakrzepowe
właściwości wiatropędne
właściwości przeciwnowotworowe

Czarnuszka znalazła zastosowanie w różnych dziedzinach:

homeopatia (pod postacią nasion jako lek przy żółtaczce, przy chorobach wątroby oraz przewodu pokarmowego)
lecznictwo (zmielone nasiona stosuje się przy bólach reumatycznych, dychawicy, żółtaczce, chorobach żołądka, wzdęciach, zarobaczeniu)
przemysł alkoholowy (czarnuszka wykorzystywana jest do produkcji likierów)
gastronomia (ze względu na walory smakowe czarnuszka jest wykorzystywana jako przyprawa do różnych dań oraz przy produkcji serów, pieczywa )
przemysł perfumeryjny ( olejek czarnuszki jest wykorzystywany do produkcji perfum)
przemysł kosmetyczny ( olejek z czarnuszki stosowany zewnętrznie na skórę odblokowuje zatkane pory, łagodzi zaczerwienienia i podrażnienia.)

Warto wiedzieć, że również liście czarnuszki mogą być wykorzystywane jako przyprawa, mają w sobie więcej witaminy C niż natka pietruszki.

Skutki uboczne przyjmowania czarnuszki

Spożywanie czarnuszki w małych ilościach jako przyprawa do dań jest jak najbardziej bezpieczne, trzeba mieć na uwadze to, że nasiona czarnuszki mogą powodować u niektórych osób alergię. Niektóre osoby powinny zachować specjalne środki ostrożności przy przyjmowaniu czarnuszki:

Kobiety ciężarne i karmiące piersią – Nasiona czarnuszki jako przyprawa nie są szkodliwe ale większe ilości mogą spowolnić lub zatrzymać skurcze macicy.

Cukrzycy – Nasiona czarnuszki mogą obniżyć poziom cukru we krwi u niektórych osób, dlatego trzeba uważnie kontrolować poziom cukru we krwi.

Osoby z zaburzeniami krzepnięcia krwi – Nasiona czarnuszki mogą spowalniać krzepnięcie krwi i zwiększać ryzyko krwawienia.

Osoby po operacjach – Nasiona czarnuszki mogą spowalniać krzepnięcie krwi, zmniejszać poziom cukru we krwi i zwiększać senność u niektórych osób.

Przepis na napar z czarnuszki

Do przygotowania naparu z czarnuszki będziemy potrzebowali 1 łyżkę roztartych nasion, które następnie zalewamy szklanką wrzącej wody. Tak przygotowany napar z czarnuszki pijemy 2 razy dziennie jako środek wzmacniający nasz układ odpornościowy, środek rozkurczowy, poprawiający trawienie oraz obniżający poziom cholesterolu i trójglicerydów we krwi.

Preparaty na rynku polskim zawierające czarnuszkę

Alerbon, kapsułki, 60 szt.
Skrzypovita Hydro Complex
DR GAJA Kapsułki z olejem z czarnuszki – 120 kaps.
Olej z Czarnuszki 400 kaps.(500 mg) Sanct Bernhard
MyVita, olej z czarnuszki nierafinowany, 120 kapsułek
Thymoxan (preparat kosmetyczny) – maść
Levidor (wyciągi ziołowe + witaminy) – kapsułki

5/5 - (2 votes)

Marta Zacharczuk

Doktor nauk medycznych, absolwentka Uniwersytetu Medycznego im. Piastów Śląskich we Wrocławiu na
kierunku analityka medyczna (medycyna laboratoryjna). Aktualnie związana z Kliniką Hematologii i
Transplantacji Szpiku Uniwersyteckiego Szpitala Klinicznego, gdzie pracuje na stanowisku młodszego
asystenta, na co dzień zajmując się diagnostyką genetyczną pacjentów z chorobami
hematologicznymi. Aktywny uczestnik wielu konferencji naukowych oraz autor licznych publikacji
naukowych, również tych o zasięgu międzynarodowym. Laureatka „Diamentowego Grantu”
przyznanego przez Ministerstwo Nauki oraz Szkolnictwa Wyższego, w ramach, którego zrealizowała
swoją pracę doktorską na Wydziale Lekarskim (Katedra Medycyny Sądowej) Uniwersytetu
Medycznego we Wrocławiu. Wolne chwile spędza aktywnie, na rowerze bądź boisku do squasha.

Medycyna to nie tylko praca, ale również pasja, dlatego wciąż poszerzam swoją wiedzę, uczestnicząc
w różnych szkoleniach. Wiedza przekazywana za pośrednictwem Naszego serwisu ma przybliżyć
medycynę każdemu pacjentowi i pozwolić odpowiedzieć na nurtujące pytania.

Jeśli mają Państwo pytania, bądź interesuje Was dany temat, zapraszam do kontaktu mailowego.

Czarnuszka siewna (Nigella sativa) – właściwości lecznicze i zastosowanie, przepis na napar z czarnuszki