Zaktualizowano: 24 października.2022 r.

Czarnuszka siewna (czarnuszka ogrodowa, czarnucha, kmin czarny, panna w zieleni, kąkolnica) to roślina, która znana była już w starożytności ze swoich właściwości leczniczych. Obecnie nasiona czarnuszki są najczęściej stosowane jako środek o działaniu przeciwskurczowym, przeciwbakteryjnym, przeciwnowotworowym i ułatwiający trawienie. W naszym artykule dowiesz wszystkiego co warto wiedzieć o tej cennej roślinie, poznasz korzyści zdrowotne wynikające ze stosowania czarnuszki oraz znajdziesz przepis na napar z czarnuszki o ciekawym działaniu leczniczym.

nasiona czarnuszki i olej z czarnuszki siewnej

Czarnuszka siewna (Nigella sativa)

Czarnuszka siewna to roślina jednoroczna należąca do rodziny jaskrowatych (Ranunculaceae). Czarnuszka pochodzi z Iraku i Turcji, rośnie w stanie dzikim (południowa Europa, zachodnia Azja, północna Afryka) oraz jest uprawiana w wielu krajach m.in. w Polsce. Czarnuszka siewna to roślina, która osiąga do 60 cm wysokości, posiada delikatne pędy i liście, rozwinięty korzeń palowy , kwiaty o średnicy do 3 cm w kolorze biało-niebiesko-żółtawym. Owocem czarnuszki siewnej jest mieszek w którym znajdują się kanciaste, pomarszczone nasiona o zapachu podobnym do kopru włoskiego, mające ostry smak nieco podobny do gałki muszkatołowej. Czarnuszka ze względu na swoje atrakcyjne kwiaty jest uprawiana również jako roślina ozdobna.

Czarnuszka siewna – surowiec i jego pozyskiwanie

W zielarstwie surowcem pozyskiwanym z czarnuszki (Nigella sativa) są nasiona czarnuszki (Nigellae sativae semen), z których wytwarza się olejek z czarnuszki siewnej (Oleum Nigelle). Czarnuszka to roślina, która ma pewne wymagania co do gleby na której ma rosnąć (żyzna i lekka ziemia, odpowiednio wilgotna oraz z dużą zawartością wapnia), lubi rosnąć na dobrze nasłonecznionych i ciepłych stanowiskach. Nasiona czarnuszki wysiewa się wprost do gruntu w marcu lub początkiem kwietnia w rzędy co 30-40 cm. Rośliny czarnuszki nie znoszą zachwaszczenia dlatego w okresie wzrostu należy zadbać o to aby dość często pielęgnować otoczenie roślin poprzez usuwanie otaczających je chwastów. Zbiór czarnuszki siewnej rozpoczynamy, gdy większość torebek nasiennych czarnuszki zbrunatnieje oraz nasiona staną się czarne. W praktyce wygląda to tak, że ścinamy całe rośliny czarnuszki, następnie zostawiamy na polu do wyschnięcia łodyg i na końcu omłucamy. Oczyszczone nasiona należy suszyć w warunkach naturalnych. Warto wiedzieć o tym, że nasiona dojrzewają we wrześniu i zachowują siłę kiełkowania przez kilka lat.

Czarnuszka siewna – substancje czynne

Nasiona czarnuszki (Nigellae sativae semen) mają w sobie do 1,5% olejków eterycznych z tymochinonem i nigellonem, 40% tłuszczu, saponiny (melantyna – działa toksycznie na np. ryby, w większych  dawkach jest szkodliwa również dla zwierząt stałocieplnych oraz człowieka, hederakozyd C), gorczyce (nigellina), związki mineralne, m.in. sole Ca, Mg, Fe, Na, K, Se i Zn, garbniki, witaminy B1 i B6 , białka, cukry.

Czarnuszka – działanie i zastosowanie

Czarnuszka siewna (Nigella sativa) to roślina o wielu korzyściach zdrowotnych wynikających z jej stosowania. Najważniejsze korzyści zdrowotne ze stosowania czarnuszki to:

  • działanie przeciwskurczowe
  • działanie przeciwbakteryjne
  • działanie moczopędne
  • działanie żółciopędne
  • działanie hipoglikemiczne
  • działanie antyoksydacyjne
  • działanie przeciwzakrzepowe
  • właściwości wiatropędne
  • właściwości przeciwnowotworowe

Czarnuszka znalazła zastosowanie w różnych dziedzinach:

  • homeopatia (pod postacią nasion jako lek przy żółtaczce, przy chorobach wątroby oraz przewodu pokarmowego)
  • lecznictwo (zmielone nasiona stosuje się przy bólach reumatycznych, dychawicy, żółtaczce, chorobach żołądka, wzdęciach, zarobaczeniu)
  • przemysł alkoholowy (czarnuszka wykorzystywana jest do produkcji likierów)
  • gastronomia (ze względu na walory smakowe czarnuszka jest wykorzystywana jako przyprawa do różnych dań oraz przy produkcji serów, pieczywa )
  • przemysł perfumeryjny ( olejek czarnuszki jest wykorzystywany do produkcji perfum)
  • przemysł kosmetyczny ( olejek z czarnuszki stosowany zewnętrznie na skórę odblokowuje zatkane pory, łagodzi zaczerwienienia i podrażnienia.)

Warto wiedzieć, że również liście czarnuszki mogą być wykorzystywane jako przyprawa, mają w sobie więcej witaminy C niż natka pietruszki.

Skutki uboczne przyjmowania czarnuszki

Spożywanie czarnuszki w małych ilościach jako przyprawa do dań jest jak najbardziej bezpieczne, trzeba mieć na uwadze to, że nasiona czarnuszki mogą powodować u niektórych osób alergię. Niektóre osoby powinny zachować specjalne środki ostrożności przy przyjmowaniu czarnuszki:

Kobiety ciężarne i karmiące piersią – Nasiona czarnuszki jako przyprawa nie są szkodliwe ale większe ilości mogą spowolnić lub zatrzymać skurcze macicy.

Cukrzycy – Nasiona czarnuszki mogą obniżyć poziom cukru we krwi u niektórych osób, dlatego trzeba uważnie kontrolować poziom cukru we krwi.

Osoby z zaburzeniami krzepnięcia krwi – Nasiona czarnuszki mogą spowalniać krzepnięcie krwi i zwiększać ryzyko krwawienia.

Osoby po operacjach – Nasiona czarnuszki mogą spowalniać krzepnięcie krwi, zmniejszać poziom cukru we krwi i zwiększać senność u niektórych osób.

Przepis na napar z czarnuszki

Do przygotowania naparu z czarnuszki będziemy potrzebowali 1 łyżkę roztartych nasion, które następnie zalewamy szklanką wrzącej wody.  Tak przygotowany napar z czarnuszki pijemy 2 razy dziennie jako środek wzmacniający nasz układ odpornościowy, środek rozkurczowy, poprawiający trawienie oraz obniżający poziom cholesterolu i trójglicerydów we krwi.

Preparaty na rynku polskim zawierające czarnuszkę

  • Alerbon, kapsułki, 60 szt.
  • Skrzypovita Hydro Complex
  • DR GAJA Kapsułki z olejem z czarnuszki – 120 kaps.
  • Olej z Czarnuszki 400 kaps.(500 mg) Sanct Bernhard
  • MyVita, olej z czarnuszki nierafinowany, 120 kapsułek
  • Thymoxan (preparat kosmetyczny) – maść
  • Levidor (wyciągi ziołowe + witaminy) – kapsułki
5/5 - (2 votes)