Żelazo – objawy niedoboru i najlepsze źródła w żywności, interakcje z lekami

Zaktualizowano: 24 października.2022 r.

Żelazo jest niezbędnym minerałem dla Twojego zdrowia, którego organizm potrzebuje do wytwarzania czerwonych krwinek, transportujących tlen z płuc do wszystkich komórek Naszego organizmu.  Niedobór żelaza może często powodować zmęczenie, osłabieni  i inne dolegliwości zdrowotne.  Sprawdź jakie są skutki niedoboru żelaza w organizmie, jakie należy przyjmować dawki, w jakich produktach żywnościowych znajdziesz najwięcej żelaza oraz z jakimi substancjami wchodzi w interakcje.

Wskazania do stosowania żelaza

Żelazo jest najczęściej stosowane w zapobieganiu i leczeniu niedokrwistości spowodowanej niskim poziomem żelaza (anemii z niedoboru żelaza). Minerał ten jest również stosowany w przypadku niedokrwistości spowodowanej krwawieniem związanym z cyklem miesiączkowym, ciążą, zaburzeniami nerek lub niewydolnością serca. Żelazo pobudza szpik do wytwarzania hemoglobiny , białka wchodzącego w skład krwinek czerwonych oraz wchodzi w skład wielu enzymów i białek.

Źródła żelaza

Żelazo jest dostępne w naturalnej postaci w żywności pochodzenia roślinnego i zwierzęcego. W produktach spożywczych występują dwa rodzaje żelaza: hemowe (produkty pochodzenia zwierzęcego) i niehemowe (produkty roślinne). Warto mieć na uwadze, że wchłanianie żelaza z przeciętnej diety wynosi zaledwie 10%-15%.  Oto kilka dobrych źródeł naturalnego magnezu, które możesz stosować w swojej codziennej diecie:

• tofu
• chude mięso wołowe
• ostrygi
• kurczak
• indyk
• fasola i soczewica
• orzechy nerkowca
• ciemnozielone warzywa liściaste, takie jak szpinak
• wzbogacone płatki śniadaniowe
• chleb pełnoziarnisty i wzbogacony
• kawior
• ser cheddar
• soczewica
• małże
• pistacje
• nasiona dyni
• wodorosty
• orzechy włoskie
• kiełki pszenicy

Niedobór żelaza

Niedobór żelaza występuje u ludzi dość często i jest głównie spowodowany niską zawartością przyswajalnych form tego pierwiastka w naszej diecie lub u ludzi, którzy mają problemy z jego wchłanianiem. Niedobór żelaza w naszym organizmie możemy rozpoznać po takich objawach jak:

• apatia
• nadmiernie przyspieszona czynność serca po wysiłku
• zmęczenie
• nerwowość
• bladość skóry
• pęknięcia warg i języka
• trudności w połykaniu
• ogólne złe samopoczucie

Niedobór żelaza – jakie badania?

Sprawdzenie niedoboru żelaza w organizmie sprawdza się poprzez odpowiednie badania. Lekarz możesz zlecić następujące badania:

• liczbę krwinek czerwonych
• wygląd krwinek czerwonych
• stężenie żelaza w surowicy krwi
• stężenie hemoglobiny
• stężenie ferrytyny i transferyny (białka odpowiadające za transport i magazynowanie żelaza)
• poziom TIBC oraz UIBC (parametry wskazujące na ilość zapasów żelaza w organizmie)
• ilość rozpuszczalnych receptorów dla transferyny

Kto potrzebuje dodatkowej suplementacji żelazem?

Dobrze zbilansowana dieta zwykle dostarcza odpowiednie ilości żelaza, ale niektórzy ludzie są narażeni na niedobór żelaza, m.in.:

• Osoby u których stwierdza się niedostateczne pokrycie w diecie lub ze względu na zwiększone zapotrzebowanie
• Kobiety w wieku przedmenopauzalnym
• Osoby po 50 roku życia
• Kobiety w ciąży i kobiety karmiące piersią
• Kobiety z długo trwającymi i obfitymi miesiączkami
• Osoby nadużywające używek
• Sportowcy oraz osoby wykonujące wyczerpujące ćwiczenia fizyczne
• Osoby po zabiegach częściowego usunięcia jelit
• Wegetarianie
• Niemowlęta pomiędzy 2 a 24 miesiącem życia
• Osoby chorujące na przewlekłe wyniszczające choroby

Dobowe zapotrzebowanie na żelazo

W zależności od wieku i płci powinno się przyjmować żelazo w następujących dawkach w diecie lub suplementach:

Niemowlęta

•            od 0 do 6 miesięcy – 11 mg

•            od 6 miesięcy do 1 roku – 11 mg

Dzieci

•            od 1 roku życia do 3 lat – 7 mg

•            od 4 lat do 6 lat – 10 mg

•            od 7 lat do 9 lat – 10 mg

Chłopcy

•            od 10 do 12 lat – 10 mg

•            od 13 do 15 lat – 12 mg

•            od 16 do 18 lat – 12 mg

Dziewczęta

•            od 10 do 12 lat – 10 mg

•            od 13 do 15 lat – 15 mg

•            od 16 do 18 lat – 15 mg

Kobiety

•            od 19 do 50 lat – 18 mg

•            od 51 do 75 lat – 10 mg

•            > 75 lat – 10 mg

ciąża

•            – 27 mg

laktacja

•            – 10 mg

Mężczyźni

•            od 19 do 75 lat – 10 mg

•            > 75 lat – 10 mg

Źródło: Normy żywienia dla populacji polskiej – Instytut Żywności i Żywienia, Warszawa 2017

Przeciwwskazania do stosowania żelaza

Nie stosuj żelaza jeśli masz alergię na preparaty zawierające żelazo, masz ostre zapalenie wątroby, jesteś po transfuzji krwi lub chorujesz na hemosyderozę lub hemochromatozę (zbyt duża zawartość żelaza w organizmie) oraz w przypadku anemii hemolitycznej. Trzeba pamiętać o tym aby poradzić się lekarza: jeśli planujesz ciąże a zażywasz żelazo, chorujesz na chorobę wrzodową żołądka lub zapalenie jelita, chorujesz na zapalenie trzustki lub zapalenie wątroby, spożywasz w nadmiarze alkohol, chorujesz na reumatoidalne zapalenie stawów.

Interakcje żelaza z lekami i niektórymi substancjami

Suplementy żelaza mogą wchodzić w interakcje z niektórymi rodzajami leków lub substancjami. Kilka przykładów podajemy poniżej:

• Allopurynol – stosowanie z żelazem powoduje nadmierne gromadzenie żelaza w wątrobie
• Wapń – stosowanie z żelazem powoduje zwiększone wchłanianie wapnia
• Cynk – stosowanie z żelazem powoduje zaburzenie wchłaniania żelaza
• Inne pochodne żelaza – nadmierne gromadzenie żelaza w wątrobie
• Antybiotyki tetracyklinowe – zmniejszony efekt działania tetracyklin, należy zażywać żelazo 3 godziny przed lub po zażyciu antybiotyku.
• Antybiotyki chinolonowe – żelazo może zmniejszyć ilość wchłanianego antybiotyku
• Penicylamina – żelazo może zmniejszyć ilość wchłanianej penicyliny, a także obniżyć skuteczność penicylaminy
• Witamina C – zwiększa wchłanianie żelaza
• Witamina E – zmniejsza wchłanianie żelaza
• Alkohol – może prowadzić do uszkodzenia narządów
• Mleko – zmniejsza wchłanianie żelaza
• Herbata – zmniejsza wchłanianie żelaza
• Kawa – zmniejsza wchłanianie żelaza

Nadmiar żelaza we krwi – objawy

Objawy wysokiego stężenia żelaza  w swoim organizmie możesz poznać po takich objawach jak:  

• Wczesne objawy zatrucia żelazem

Wczesne objawy zatrucia żelazem możemy poznać po biegunce (stolce z domieszką krwi), nasilonych nudnościach, bólach  brzucha, wymiotach z domieszką krwi

• Późniejsze objawy zatrucia żelazem

Po wczesnych objawach zatrucia żelazem dochodzą takie objawy jak zaburzenia ze strony układu sercowo-naczyniowego, centralnego układu nerwowego, nerek, wątroby i układu krwionośnego.

Warto pamiętać o tym, że zbyt duże przyjmowanie żelaza prowadzi również do wzrostu produkcji wolnych rodników co w konsekwencji przyczynia się do zwiększenia ryzyka nowotworów i choroby wieńcowej.

Preparaty na rynku polskim zawierające żelazo

• Biofer (tabletki)
• Chela-Ferr Med (kapsułki)
• Innofer (zawiesina doustna)
• Innofer baby (zawiesina doustna)
• Żelazo (kapsułki)
• Żelazo APTEO (kapsułki)
• Hemofer prolongatum (tabletki o przedłużonym uwalnianiu)
• Tardyferon (tabletki o przedłużonym uwalnianiu)
• Feroplex (roztwór doustny)
• Actiferol Fe (kapsułki)
• Actiferol Fe (proszek)
• Actiferol Fe Krople (krople)
• Dicofer Junior (proszek)
• Dicofer Start (krople)
• Diafer (roztwór do wstrzykiwań)
• Monover (roztwór do wstrzykiwań i infuzji)
• Ascofer (tabletki powlekane)

Marta Zacharczuk

Doktor nauk medycznych, absolwentka Uniwersytetu Medycznego im. Piastów Śląskich we Wrocławiu na
kierunku analityka medyczna (medycyna laboratoryjna). Aktualnie związana z Kliniką Hematologii i
Transplantacji Szpiku Uniwersyteckiego Szpitala Klinicznego, gdzie pracuje na stanowisku młodszego
asystenta, na co dzień zajmując się diagnostyką genetyczną pacjentów z chorobami
hematologicznymi. Aktywny uczestnik wielu konferencji naukowych oraz autor licznych publikacji
naukowych, również tych o zasięgu międzynarodowym. Laureatka „Diamentowego Grantu”
przyznanego przez Ministerstwo Nauki oraz Szkolnictwa Wyższego, w ramach, którego zrealizowała
swoją pracę doktorską na Wydziale Lekarskim (Katedra Medycyny Sądowej) Uniwersytetu
Medycznego we Wrocławiu. Wolne chwile spędza aktywnie, na rowerze bądź boisku do squasha.

Medycyna to nie tylko praca, ale również pasja, dlatego wciąż poszerzam swoją wiedzę, uczestnicząc
w różnych szkoleniach. Wiedza przekazywana za pośrednictwem Naszego serwisu ma przybliżyć
medycynę każdemu pacjentowi i pozwolić odpowiedzieć na nurtujące pytania.

Jeśli mają Państwo pytania, bądź interesuje Was dany temat, zapraszam do kontaktu mailowego.

Więcej artykułów i porad:

Antybiotyki – podział, rodzaje, wskazania, przeciwwskazania, działania niepożądane Witamina A – właściwości, źródła, niedobór, przedawkowanie, interakcje z lekami Witamina B9 (kwas foliowy) – właściwości, źródła, niedobór, przedawkowanie, interakcje z lekami Witamina C (kwas askorbinowy)–właściwości, źródła, niedobór, przedawkowanie, interakcje z lekami Magnez –właściwości, źródła, niedobór, przedawkowanie, interakcje z lekami Witamina D –właściwości, źródła, niedobór, przedawkowanie, interakcje z lekami Potas – objawy niedoboru i najlepsze źródła w żywności, interakcje z lekami Witamina E (Tokoferol) – właściwości i zastosowanie, objawy niedoboru, interakcje z lekami Fosfor – właściwości, dobowe zapotrzebowanie, objawy niedoboru, interakcje z lekami Wapń – właściwości, dobowe zapotrzebowanie, objawy niedoboru, interakcje z lekami Sód – właściwości, dobowe zapotrzebowanie, objawy niedoboru oraz nadmiaru Miedź – właściwości, dobowe zapotrzebowanie, objawy niedoboru oraz nadmiaru, interakcje z lekami Leki przeciwbólowe – podział, wskazania do stosowania, działania niepożądane Biotyna (Witamina H, B7) – właściwości, skutki niedoboru i nadmiaru, źródła w żywności, interakcje Witamina K – właściwości, skutki niedoboru i nadmiaru, źródła w żywności, interakcje Jod – właściwości, skutki niedoboru i nadmiaru, interakcje z lekami, źródła w żywności Witamina B1 (tiamina) – właściwości, skutki niedoboru i nadmiaru, źródła w żywności