Zaktualizowano: 24 października.2022 r.

Jod jest niezbędnym minerałem odgrywającym kluczową rolę w prawidłowym funkcjonowaniu naszej tarczycy. Pierwiastek ten jest odpowiedzialny za przekształcenie hormonu tyreotropowego (TSH) w trójjodotyronine (T3) oraz tyroksyne (T4). Brak równowagi jodowej w naszym organizmie może prowadzić do nadczynności lub niedoczynności tarczycy. W naszym artykule dowiesz się czym jest jod, jak wpływa na nasz organizm, jakie są normy spożycia oraz w jakich źródłach pożywienia występuje.

jod w owocach morza

Jod – co musisz wiedzieć o jodzie?

Jod to minerał śladowy, który nasza tarczyca wykorzystuje do wytwarzania hormonów tarczycy (T3, T4). Odpowiednie stężenie hormonów tarczycy (T3, T4) we krwi odpowiada za prawidłowy rozwój i funkcjonowanie naszego mózgu, układu nerwowego, przysadki mózgowej, mięśni, serca i nerek. Zaburzenia równowagi jodowej w naszym organizmie mogą prowadzić do nadczynności lub niedoczynności tarczycy.

Hormony tarczycy (T3 Trijodotyronina, T4 Tyroksyna) pełnią ważną rolę w naszym organizmie, biorąc udział w regulacji:

  • syntezy białek i enzymów
  • procesów wzrostu i dojrzewania komórek ustroju
  • gospodarki węglowodanowej
  • gospodarki mineralnej
  • lipolizy (rozkład tłuszczów)
  • metabolizmu kwasów nukleinowych i witamin
  • procesów oddychania  komórkowego i wytwarzania energii

Jod w naszym organizmie znajduje się głównie w tarczycy  oraz w mniejszych ilościach we krwi, mięśniach i jajnikach.

Jod posiada bardzo wiele korzyści:

  • jest niezbędny do prawidłowej pracy tarczycy
  • jest stosowany przed zabiegami chirurgicznymi tarczycy
  • wpływa na prawidłowy wygląd skóry, włosów, paznokci
  • zapobiega tworzeniu się wola tarczycowego
  • chroni tarczycę w sytuacjach przypadkowego narażenia na promieniowanie
  • jest naturalnym środkiem antyseptycznym
  • jest silnym przeciwutleniaczem

Źródła jodu w żywności

Największe ilości jodu możemy znaleźć w owocach morza (skorupiaki, mięczaki, ryby) w takich produktach jak:

  • dorsz
  • halibut
  • śledzie
  • homar
  • krewetki
  • ostrygi
  • wodorosty
  • małże
  • tuńczyk

Do innych ważnych źródeł jodu w naszej diecie możemy zaliczyć mleko, produkty mleczne, jajka oraz sól jodowaną.

Warto wiedzieć, że jod, który pochodzi z żywności przez nas spożywanej jest w 90% wchłaniany w przewodzie pokarmowym a w przypadku tarczycy wychwyt jodu stanowi ok. 25-30%. Przyswajanie Jodu przez nasz organizm może zostać utrudnione przez: siarkocyjanki, rodanki, glikozydy zawierające grupy cyjanowe, mąkę sojową, azotany, fluorki, wapń, magnez, żelazo.

Kto wymaga dodatkowej suplementacji jodem?

Dodatkowym przyjmowaniem jodu powinny się zainteresować:

  • osoby, które mają ubogą dietę w jod oraz osoby ze zwiększonym zapotrzebowaniem na jod
  • osoby, które mieszkają w rejonach gdzie występuje niedobór jodu w glebie
  • osoby, które spożywają duże ilości potraw bogatych w goitrogeny (rodzaj substancji znajdujących się w niektórych pokarmach), które mogą wywołać wole (szpinak, sałata, rzepa, buraki, kapusta włoska.)
  • osoby, które nie spożywają soli jodowanej

Objawy i skutki niedoboru oraz nadmiaru jodu

Niedobór jodu, który jest spowodowany ubogą dietą w ten cenny minerał prowadzi do szeregu zaburzeń nazywanych zaburzeniami z niedoboru jodu (ang. iodine defficiency disorders, IDD). Długotrwały niedobór jodu w naszym organizmie prowadzi do niedoczynności tarczycy, powiększenia gruczołu tarczycowego oraz powstania wola.

Zaawansowana niedoczynność tarczycy objawia się:

  • ospałością
  • spowolnieniem umysłowym
  • obniżeniem wydolności intelektualnej
  • spadkiem temperatury ciała oraz uczuciem zimna
  • suchą i łuszczącą się skórą

Niedobór jodu u dzieci, który przyczynił się do powstania niedoczynności tarczycy jest przyczyną opóźnienia rozwoju fizycznego i psychicznego. W przypadku kobiet ciężarnych niedobory jodu prowadzą do zaburzeń rozwoju płodu, poronień, przedwczesnych porodów oraz zwiększonej śmiertelności dzieci.

Nadmiar jodu w organizmie spowodowany przez złą dietę bogatą w produkty pochodzenia morskiego, sól jodowaną lub suplementy diety przyczynia się do nadczynności tarczycy oraz może powodować raka tarczycy i raka brodawkowatego tarczycy.

Nadczynność tarczycy charakteryzuje się z kolei takimi objawami jak: wzmożona pobudliwość nerwowa, biegunki, chudnięcie, wzmożona czynność gruczołów ślinowych, nadmierne wydzielanie śluzu w oskrzelach, zmiany skórne.

Niektóre osoby, np. z autoimmunologicznymi chorobami tarczycy mogą doświadczyć skutków ubocznych już przy spożyciu jodu w bezpiecznych dawkach.

Dobowe zapotrzebowanie na jod

W zależności od wieku i płci powinno się przyjmować jod w następujących ilościach w diecie lub poprzez dodatkową suplementację w ciągu doby:

Niemowlęta

•            od 0 do 6 miesięcy – 110 µg

•            od 6 miesięcy do 1 roku – 130 µg

Dzieci

•            od 1 roku życia do 3 lat – 90 µg

•            od 4 lat do 6 lat – 90 µg

•            od 7 lat do 9 lat – 100 µg

Chłopcy

•            od 10 do 12 lat – 120 µg

•            od 13 do 15 lat – 150 µg

•            od 16 do 18 lat – 150 µg

Dziewczęta

•            od 10 do 12 lat – 120 µg

•            od 13 do 15 lat – 150 µg

•            od 16 do 18 lat – 150 µg

Kobiety

•            19 lat do 75 lat  – 150 µg

•            > 75 lat  – 150 µg

ciąża

•            – 220 µg

laktacja

•            – 290 µg

Mężczyźni

•            19 lat do 75 lat  – 150 µg

•            > 75 lat  – 150 µg

Źródło: Normy żywienia dla populacji polskiej – Instytut Żywności i Żywienia, Warszawa 2017

Przeciwwskazania do stosowania jodu

Jodu nie powinny przyjmować osoby mające podwyższone stężenie potasu oraz osoby chorujące na wrodzoną miotonię. Przyjmowanie preparatów jodu powinny skonsultować z lekarzem osoby chorujące na nadczynność tarczycy, choroby nerek, zażywające niektóre leki ( Amiloryd, leki przeciwtarczycowe, lit).

W przypadku kobiet w ciąży nie powinno się stosować dużych dawek, ponieważ dziecko może mieć wrodzone wole, niedoczynność tarczycy lub kretynizm.

Kobiety karmiące powinny unikać stosowania jodu ponieważ jod w mleku matki może wywołać wysypkę skórną oraz przytłumić prawidłową czynność tarczycy u niemowlaka.

Interakcje jodu z lekami

Jod może wchodzić w interakcje z niektórymi lekami oraz substancjami, poniżej prezentujemy przykłady:

  • Lit (pacjenci przyjmujący lit powinni unikać jodu, ponieważ lit nasila hamujące działanie dużych dawek jodu na czynność tarczycy)
  • Leki przeciwtarczycowe (gdyż niedobór jodu nasila, a nadmiar osłabia wrażliwość na leczenie tymi preparatami)
  • Niektóre leki na nadciśnienie (przyjmowanie jodku potasu wraz z niektórymi lekami na nadciśnienie może powodować nadmierne uwalnianie potasu w organizmie.)
  • Leki moczopędne (stosowanie jodu wraz z lekami moczopędnymi może prowadzić do hiperkaliemii)

Preparaty na rynku polskim zawierające jod

  • Jodid 100 (tabletki)
  • Jodid 200 (tabletki)
  • Kelp (tabletki)
  • Vitreolent (krople do oczu)
  • Roztwór wodny jodu (płyn na skórę i do stosowania w jamie ustnej)
  • Solutio Iodi cum Glycerini Coel (płyn)
5/5 - (2 votes)