Zaktualizowano: 24 października.2022 r.
Jod jest niezbędnym minerałem odgrywającym kluczową rolę w prawidłowym funkcjonowaniu naszej tarczycy. Pierwiastek ten jest odpowiedzialny za przekształcenie hormonu tyreotropowego (TSH) w trójjodotyronine (T3) oraz tyroksyne (T4). Brak równowagi jodowej w naszym organizmie może prowadzić do nadczynności lub niedoczynności tarczycy. W naszym artykule dowiesz się czym jest jod, jak wpływa na nasz organizm, jakie są normy spożycia oraz w jakich źródłach pożywienia występuje.
Jod – co musisz wiedzieć o jodzie?
Jod to minerał śladowy, który nasza tarczyca wykorzystuje do wytwarzania hormonów tarczycy (T3, T4). Odpowiednie stężenie hormonów tarczycy (T3, T4) we krwi odpowiada za prawidłowy rozwój i funkcjonowanie naszego mózgu, układu nerwowego, przysadki mózgowej, mięśni, serca i nerek. Zaburzenia równowagi jodowej w naszym organizmie mogą prowadzić do nadczynności lub niedoczynności tarczycy.
Hormony tarczycy (T3 Trijodotyronina, T4 Tyroksyna) pełnią ważną rolę w naszym organizmie, biorąc udział w regulacji:
- syntezy białek i enzymów
- procesów wzrostu i dojrzewania komórek ustroju
- gospodarki węglowodanowej
- gospodarki mineralnej
- lipolizy (rozkład tłuszczów)
- metabolizmu kwasów nukleinowych i witamin
- procesów oddychania komórkowego i wytwarzania energii
Jod w naszym organizmie znajduje się głównie w tarczycy oraz w mniejszych ilościach we krwi, mięśniach i jajnikach.
Jod posiada bardzo wiele korzyści:
- jest niezbędny do prawidłowej pracy tarczycy
- jest stosowany przed zabiegami chirurgicznymi tarczycy
- wpływa na prawidłowy wygląd skóry, włosów, paznokci
- zapobiega tworzeniu się wola tarczycowego
- chroni tarczycę w sytuacjach przypadkowego narażenia na promieniowanie
- jest naturalnym środkiem antyseptycznym
- jest silnym przeciwutleniaczem
Źródła jodu w żywności
Największe ilości jodu możemy znaleźć w owocach morza (skorupiaki, mięczaki, ryby) w takich produktach jak:
- dorsz
- halibut
- śledzie
- homar
- krewetki
- ostrygi
- wodorosty
- małże
- tuńczyk
Do innych ważnych źródeł jodu w naszej diecie możemy zaliczyć mleko, produkty mleczne, jajka oraz sól jodowaną.
Warto wiedzieć, że jod, który pochodzi z żywności przez nas spożywanej jest w 90% wchłaniany w przewodzie pokarmowym a w przypadku tarczycy wychwyt jodu stanowi ok. 25-30%. Przyswajanie Jodu przez nasz organizm może zostać utrudnione przez: siarkocyjanki, rodanki, glikozydy zawierające grupy cyjanowe, mąkę sojową, azotany, fluorki, wapń, magnez, żelazo.
Kto wymaga dodatkowej suplementacji jodem?
Dodatkowym przyjmowaniem jodu powinny się zainteresować:
- osoby, które mają ubogą dietę w jod oraz osoby ze zwiększonym zapotrzebowaniem na jod
- osoby, które mieszkają w rejonach gdzie występuje niedobór jodu w glebie
- osoby, które spożywają duże ilości potraw bogatych w goitrogeny (rodzaj substancji znajdujących się w niektórych pokarmach), które mogą wywołać wole (szpinak, sałata, rzepa, buraki, kapusta włoska.)
- osoby, które nie spożywają soli jodowanej
Objawy i skutki niedoboru oraz nadmiaru jodu
Niedobór jodu, który jest spowodowany ubogą dietą w ten cenny minerał prowadzi do szeregu zaburzeń nazywanych zaburzeniami z niedoboru jodu (ang. iodine defficiency disorders, IDD). Długotrwały niedobór jodu w naszym organizmie prowadzi do niedoczynności tarczycy, powiększenia gruczołu tarczycowego oraz powstania wola.
Zaawansowana niedoczynność tarczycy objawia się:
- ospałością
- spowolnieniem umysłowym
- obniżeniem wydolności intelektualnej
- spadkiem temperatury ciała oraz uczuciem zimna
- suchą i łuszczącą się skórą
Niedobór jodu u dzieci, który przyczynił się do powstania niedoczynności tarczycy jest przyczyną opóźnienia rozwoju fizycznego i psychicznego. W przypadku kobiet ciężarnych niedobory jodu prowadzą do zaburzeń rozwoju płodu, poronień, przedwczesnych porodów oraz zwiększonej śmiertelności dzieci.
Nadmiar jodu w organizmie spowodowany przez złą dietę bogatą w produkty pochodzenia morskiego, sól jodowaną lub suplementy diety przyczynia się do nadczynności tarczycy oraz może powodować raka tarczycy i raka brodawkowatego tarczycy.
Nadczynność tarczycy charakteryzuje się z kolei takimi objawami jak: wzmożona pobudliwość nerwowa, biegunki, chudnięcie, wzmożona czynność gruczołów ślinowych, nadmierne wydzielanie śluzu w oskrzelach, zmiany skórne.
Niektóre osoby, np. z autoimmunologicznymi chorobami tarczycy mogą doświadczyć skutków ubocznych już przy spożyciu jodu w bezpiecznych dawkach.
Dobowe zapotrzebowanie na jod
W zależności od wieku i płci powinno się przyjmować jod w następujących ilościach w diecie lub poprzez dodatkową suplementację w ciągu doby:
Niemowlęta
• od 0 do 6 miesięcy – 110 µg
• od 6 miesięcy do 1 roku – 130 µg
Dzieci
• od 1 roku życia do 3 lat – 90 µg
• od 4 lat do 6 lat – 90 µg
• od 7 lat do 9 lat – 100 µg
Chłopcy
• od 10 do 12 lat – 120 µg
• od 13 do 15 lat – 150 µg
• od 16 do 18 lat – 150 µg
Dziewczęta
• od 10 do 12 lat – 120 µg
• od 13 do 15 lat – 150 µg
• od 16 do 18 lat – 150 µg
Kobiety
• 19 lat do 75 lat – 150 µg
• > 75 lat – 150 µg
ciąża
• – 220 µg
laktacja
• – 290 µg
Mężczyźni
• 19 lat do 75 lat – 150 µg
• > 75 lat – 150 µg
Źródło: Normy żywienia dla populacji polskiej – Instytut Żywności i Żywienia, Warszawa 2017
Przeciwwskazania do stosowania jodu
Jodu nie powinny przyjmować osoby mające podwyższone stężenie potasu oraz osoby chorujące na wrodzoną miotonię. Przyjmowanie preparatów jodu powinny skonsultować z lekarzem osoby chorujące na nadczynność tarczycy, choroby nerek, zażywające niektóre leki ( Amiloryd, leki przeciwtarczycowe, lit).
W przypadku kobiet w ciąży nie powinno się stosować dużych dawek, ponieważ dziecko może mieć wrodzone wole, niedoczynność tarczycy lub kretynizm.
Kobiety karmiące powinny unikać stosowania jodu ponieważ jod w mleku matki może wywołać wysypkę skórną oraz przytłumić prawidłową czynność tarczycy u niemowlaka.
Interakcje jodu z lekami
Jod może wchodzić w interakcje z niektórymi lekami oraz substancjami, poniżej prezentujemy przykłady:
- Lit (pacjenci przyjmujący lit powinni unikać jodu, ponieważ lit nasila hamujące działanie dużych dawek jodu na czynność tarczycy)
- Leki przeciwtarczycowe (gdyż niedobór jodu nasila, a nadmiar osłabia wrażliwość na leczenie tymi preparatami)
- Niektóre leki na nadciśnienie (przyjmowanie jodku potasu wraz z niektórymi lekami na nadciśnienie może powodować nadmierne uwalnianie potasu w organizmie.)
- Leki moczopędne (stosowanie jodu wraz z lekami moczopędnymi może prowadzić do hiperkaliemii)
Preparaty na rynku polskim zawierające jod
- Jodid 100 (tabletki)
- Jodid 200 (tabletki)
- Kelp (tabletki)
- Vitreolent (krople do oczu)
- Roztwór wodny jodu (płyn na skórę i do stosowania w jamie ustnej)
- Solutio Iodi cum Glycerini Coel (płyn)
Doktor nauk medycznych, absolwentka Uniwersytetu Medycznego im. Piastów Śląskich we Wrocławiu na
kierunku analityka medyczna (medycyna laboratoryjna). Aktualnie związana z Kliniką Hematologii i
Transplantacji Szpiku Uniwersyteckiego Szpitala Klinicznego, gdzie pracuje na stanowisku młodszego
asystenta, na co dzień zajmując się diagnostyką genetyczną pacjentów z chorobami
hematologicznymi. Aktywny uczestnik wielu konferencji naukowych oraz autor licznych publikacji
naukowych, również tych o zasięgu międzynarodowym. Laureatka „Diamentowego Grantu”
przyznanego przez Ministerstwo Nauki oraz Szkolnictwa Wyższego, w ramach, którego zrealizowała
swoją pracę doktorską na Wydziale Lekarskim (Katedra Medycyny Sądowej) Uniwersytetu
Medycznego we Wrocławiu. Wolne chwile spędza aktywnie, na rowerze bądź boisku do squasha.
Medycyna to nie tylko praca, ale również pasja, dlatego wciąż poszerzam swoją wiedzę, uczestnicząc
w różnych szkoleniach. Wiedza przekazywana za pośrednictwem Naszego serwisu ma przybliżyć
medycynę każdemu pacjentowi i pozwolić odpowiedzieć na nurtujące pytania.
Jeśli mają Państwo pytania, bądź interesuje Was dany temat, zapraszam do kontaktu mailowego.