Zaktualizowano: 20 września.2022 r.
Pomiar ciśnienia tętniczego krwi to jedno z podstawowych i zarazem najprostszych badań diagnostycznych wykonywanych zarówno przez samych pacjentów jak i przez lekarzy. Prawidłowe wartości ciśnienia tętniczego nie powinny przekraczać 140/90 mm Hg, nieleczone nadciśnienie może skutkować poważnymi komplikacjami. Czym jest ciśnienie tętnicze krwi? Jak prawidłowo mierzyć ciśnienie? Czym może grozić nieleczone nadciśnienie? Jakie mity na temat ciśnienia tętniczego krwi należy obalić a co jest prawdą? Odpowiedzi na te i inne pytania znajdziesz w poniższym artykule.
Czym jest ciśnienie tętnicze krwi?
Z pewnością każdy z Nas, choć raz w życiu miał mierzone ciśnienie krwi, samodzielnie w domu bądź też w przychodni przez lekarza lub pielęgniarkę. Czy jednak wiemy, czym tak naprawdę jest ciśnienie tętnicze krwi? To nic innego jak siła nacisku płynącej krwi na ściany tętnic. Warto wiedzieć, że pomiar ciśnienia krwi znany był już pod koniec XVIII wieku.
Bijące serce nieustannie pompuje krew do wszystkich narządów i tkanek Naszego organizmu. Skurcz serca powoduje wyrzut porcji krwi do tętnic, które zaopatrują w tlen i substancje odżywcze wszystkie komórki, następnie krew układem naczyń żylnych wraca do serca. Ciśnienie, jakie wywiera krew na ściany tętnic jest największe w momencie wyrzutu krwi z serca a najmniejsze w momencie, gdy serce ulega rozkurczowi. Mamy, więc do czynienia z dwoma wartościami ciśnienia, ciśnieniem skurczowym (inaczej systolicznym) i rozkurczowym (inaczej diastolicznym).
Utrzymanie właściwego ciśnienia krwi jest niezbędne dla prawidłowego funkcjonowania organizmu, dlatego też istnieje cały szereg mechanizmów zaangażowanych w regulację ciśnienia. Czynniki zwiększające oraz obniżające ciśnienie muszą pozostawać w stałej równowadze. Oczywiście musimy również mieć świadomość, że w ciągu dnia Nasze ciśnienie nie jest zawsze takie samo, podczas wysiłku ciśnienie zwiększa się, co ma związek z przyspieszeniem pracy serca, a w trakcie snu z kolei obniża się. Wahania te są wynikiem przystosowania organizmu do aktualnej sytuacji i ulegają normalizacji w warunkach spoczynku.
W jaki sposób mierzone jest ciśnienie tętnicze krwi?
Do pomiaru ciśnienia tętniczego krwi służy ciśnieniomierz, aktualnie w aptekach i sklepach medycznych możemy znaleźć całą gamę ciśnieniomierzy naramiennych, nadgarstkowych czy też zegarowych. Wybór odpowiedniego stanowi, więc nie lada wyzwanie, zanim jednak opowiemy, na co zwrócić uwagę kupując ciśnieniomierz kilka słów o samym urządzeniu.
Ciśnieniomierz, inaczej sfigmomanometr, niezależnie od modelu i typu składa się z mankietu z komorą powietrzną, manometru (w zależności od rodzaju ciśnieniomierza możemy wyróżnić manometr rtęciowy, sprężynowy lub elektroniczny) i pompki. Elementy te połączone są ze sobą za pomocą gumowych przewodów.
Po założeniu mankietu na nadgarstek lub ramię w sposób manualny bądź automatyczny rozpoczyna się pompowanie powietrza do mankietu. Ciśnienie, jakie wytworzy się w mankiecie uciskającym poprzez tkanki na tętnicę jest odzwierciedleniem ciśnienia panującego w naczyniu krwionośnym. W przypadku ciśnieniomierzy automatycznych urządzenie samo określa granicę, powyżej której przestaje pompować powietrze, w przypadku ciśnieniomierzy słuchawkowych moment ten należy określić samodzielnie uważnie słuchając tonów pojawiających się w słuchawce stetoskopu. Gdy ciśnienie w mankiecie osiągnie wartość w przedziale pomiędzy ciśnieniem skurczowym a rozkurczowym dochodzi do zamknięcia światła uciskanej tętnicy w fazie rozkurczu serca i jej otwierania w fazie skurczu. Powoduje to powstawanie wibracji podczas szybkiego przepływu krwi przez tętnicę, a efektem powstałych wibracji są tony, które słyszymy w słuchawce stetoskopu bądź, które są rejestrowane przez elektroniczne ciśnieniomierze. Tony te powstają, więc gdy wartość ciśnienia w mankiecie spadnie poniżej wartości ciśnienia skurczowego a zanikają, gdy ciśnienie w mankiecie zostanie obniżone poniżej ciśnienia rozkurczowego. W pomiarze ciśnienia istotny jest, więc moment usłyszenia tonów serca oraz moment ich zaniku. Na tej podstawie określa się wartość ciśnienia skurczowego i rozkurczowego. Etap ten jest pominięty w przypadku ciśnieniomierzy automatycznych, które na ekranie wyświetlacza prezentują wartość ciśnienia skurczowego i rozkurczowego.
W jakich sytuacjach mierzy się ciśnienie tętnicze krwi?
Odpowiedź na to pytanie mogłaby Nam zająć wiele stron, gdybyśmy chcieli wskazać wszystkie sytuacje, w których mierzy się ciśnienie tętnicze krwi. To badanie wykonywane nie tylko w diagnostyce całego szeregu chorób, ale również w ramach profilaktyki i kontroli stanu zdrowia. Najważniejsze sytuacje, w których pomiar ciśnienia tętniczego odgrywa kluczową rolę to:
- Diagnostyka nadciśnienia tętniczego krwi
- Kontrola skuteczności leczenia nadciśnienia tętniczego
- Diagnostyka niedociśnienia krwi
- Diagnostyka chorób, w których nagłe zmiany ciśnienia mogą być powodem odczuwanych dolegliwości
Pamiętajmy, że ciśnienie krwi to parametr dynamiczny zmieniający się w ciągu doby oraz pod wpływem aktywności fizycznej. Z tego też powodu jednorazowy, przypadkowy pomiar ciśnienia nie może stanowić podstawy do rozpoznania choroby.
Jakich zaleceń, więc należy przestrzegać podczas pomiaru ciśnienia tętniczego krwi?
- Pomiaru dokonujemy w pozycji siedzącej lub leżącej
- Mankiet zakładamy na ramię zwracając uwagę, aby oznaczone pole znajdowało się na tętnicy łokciowej
- Dokonujemy dwóch pomiarów w odstępach około 2 minut
- Nie wykonujemy pomiaru bezpośrednio po intensywnym wysiłku, obfitym posiłku, spożyciu kawy lub alkoholu oraz po wypaleniu papierosa
Jakie są prawidłowe wartości ciśnienia tętniczego krwi?
Zgodnie z wytycznymi Europejskiego Towarzystwa Kardiologicznego wartości ciśnienia tętniczego krwi klasyfikuje się do jednej z poniższych kategorii:
- Ciśnienie optymalne, gdy wartość ciśnienia skurczowego jest niższa od 120 mmHg a ciśnienia rozkurczowego niższa od 80 mmHg
- Ciśnienie prawidłowe, gdy wartość ciśnienia skurczowego mieści się w przedziale 120-129mmHg a ciśnienia rozkurczowego w przedziale 80-84 mmHg
- Ciśnienie wysokie prawidłowe, gdy wartość ciśnienia skurczowego mieści się w przedziale 130-139 mmHg a ciśnienia rozkurczowego w przedziale 85-89 mmHg
- Nadciśnienie tętnicze I stopnia, gdy wartość ciśnienia skurczowego mieści się w przedziale 140-159 mmHg a ciśnienia rozkurczowego w przedziale 90-99 mmHg
- Nadciśnienie tętnicze II stopnia, gdy wartość ciśnienia skurczowego mieści się w przedziale 160-179 mmHg a ciśnienia rozkurczowego w przedziale 100-109 mmHg
- Nadciśnienie tętnicze III stopnia, gdy wartość ciśnienia skurczowego jest wyższa niż 180 mmHg a ciśnienia rozkurczowego wyższa niż 110 mmHg
- Izolowane skurczowe nadciśnienie tętnicze, gdy wartość ciśnienia skurczowego jest wyższa niż 140 mmHg a ciśnienia rozkurczowego niższa niż 90 mmHg
Wartością graniczną, którą bezwzględne należy zapamiętać jest, więc 140/90 mmHg.
Podane wartości dotyczą osób dorosłych oraz młodzieży powyżej 16 roku życia, u dzieci i młodzieży poniżej 16 roku życia docelowe wartości ciśnienia tętniczego należy odczytywać z siatek centylowych dla danego wieku.
Dlaczego nadciśnienie tętnicze może być groźne dla zdrowia?
Do rozpoznania nadciśnienia tętniczego nie wystarczy jednorazowy pomiar ciśnienia tętniczego krwi, o tym pamiętajmy zanim wysokie ciśnienie zestresuje Nas jeszcze bardziej. W celu ustalenia rozpoznania konieczne jest przeprowadzenie kilku pomiarów w odstępach kilkudniowych, dopiero wartość ciśnienia w każdym z pomiarów przekraczająca granicę 140/90 mmHg pozwala na postawienie diagnozy.
Pamiętajmy, że nieleczone nadciśnienie tętnicze może skutkować groźnymi powikłaniami takimi jak:
- Zawał
- Niewydolność serca
- Udar mózgu
- Rozwój zmian miażdżycowych
- Niewydolność nerek
Nadciśnienie tętnicze bardzo często związane jest z dietą i stylem życia, dlatego też pierwszym krokiem do zmniejszenia ryzyka powikłań i obniżenia ciśnienia tętniczego krwi jest zmiana sposobu codziennego funkcjonowania, a przede wszystkim:
- Utrzymanie prawidłowej masy ciała
- Ograniczenie spożycia soli kuchennej
- Ograniczenie tłuszczów w diecie
- Zwiększenie spożycia warzyw i owoców
- Rzucenie palenia
- Ograniczenie spożywanego alkoholu
- Zwiększenie aktywności fizycznej
Na koniec przedstawiamy jeszcze kilka mitów związanych z tematyką ciśnienia tętniczego krwi, które należy szybko obalić:
- Nadciśnienie to nie choroba – oczywiście, że choroba, grożąca groźnymi powikłaniami, o czym wspominaliśmy w artykule
- Prawidłowe ciśnienie skurczowe jest równo 100+wiek – gdybyśmy trzymali się tej teorii osoby w wieku 70 lat mogłyby mieć ciśnienie skurczowe 170 mmHg, a to nieprawda. Zgodnie z wytycznymi kardiologów ciśnienie nie powinno przekraczać 140/90 mmHg, u każdego powyżej 18 roku życia
- Ciśnienie atmosferyczne wpływa na wartość ciśnienia tętniczego – Prawdą jest, że zmiany ciśnienia atmosferycznego mogą wpływać na Nasze samopoczucie, jednak nie na wartość ciśnienia tętniczego krwi, dlatego też nie wiążmy wielkości ciśnienia krwi z tym, co dzieje się za oknem.
- Ciśnienie należy mierzyć na lewej ręce – Nie jest to prawdą, ciśnienie można mierzyć zarówno na prawej jak i na lewej ręce. Ważne tylko, aby kolejne pomiary dokonywane były na tej samej kończynie.
- Ważne jest tylko ciśnienie rozkurczowe – To dawne twierdzenie, które obecnie nie jest już aktualne. Ważne jest zarówno ciśnienie skurczowe jak i rozkurczowe, żadne z nich nie powinno być podwyższone
- Osoby z nadciśnieniem nie mogą pić kawy – To stwierdzenie również nie jest prawdą, oczywiście najważniejsza jest ilość. Kofeina podnosi nieznacznie ciśnienie krwi, jednak wypicie do 2 filiżanek kawy dziennie nie spowoduje znacznego wzrostu ciśnienia tętniczego krwi
Doktor nauk medycznych, absolwentka Uniwersytetu Medycznego im. Piastów Śląskich we Wrocławiu na
kierunku analityka medyczna (medycyna laboratoryjna). Aktualnie związana z Kliniką Hematologii i
Transplantacji Szpiku Uniwersyteckiego Szpitala Klinicznego, gdzie pracuje na stanowisku młodszego
asystenta, na co dzień zajmując się diagnostyką genetyczną pacjentów z chorobami
hematologicznymi. Aktywny uczestnik wielu konferencji naukowych oraz autor licznych publikacji
naukowych, również tych o zasięgu międzynarodowym. Laureatka „Diamentowego Grantu”
przyznanego przez Ministerstwo Nauki oraz Szkolnictwa Wyższego, w ramach, którego zrealizowała
swoją pracę doktorską na Wydziale Lekarskim (Katedra Medycyny Sądowej) Uniwersytetu
Medycznego we Wrocławiu. Wolne chwile spędza aktywnie, na rowerze bądź boisku do squasha.
Medycyna to nie tylko praca, ale również pasja, dlatego wciąż poszerzam swoją wiedzę, uczestnicząc
w różnych szkoleniach. Wiedza przekazywana za pośrednictwem Naszego serwisu ma przybliżyć
medycynę każdemu pacjentowi i pozwolić odpowiedzieć na nurtujące pytania.
Jeśli mają Państwo pytania, bądź interesuje Was dany temat, zapraszam do kontaktu mailowego.