Zaktualizowano: 20 września.2022 r.

Jednym z nieinwazyjnych badań wykorzystywanych w diagnostyce chorób układu sercowo-naczyniowego jest próba wysiłkowa. Monitorowanie pracy serca podczas kontrolowanego wysiłku fizycznego pozwala na ocenę wydolności organizmu i wychwycenie istotnych patologii w zapisie EKG. Jakie są wskazania do wykonania badania? Jak wygląda próba wysiłkowa? Jakie są przeciwwskazania do przeprowadzenia badania? Jakimi powikłaniami grozi badanie? W jaki sposób przygotować się do badania? Sprawdź w poniższym artykule.

Próba wysiłkowa

Próba wysiłkowa – co to takiego?

Rekreacyjna jazda na rowerze czy też bieg za odjeżdżającym autobusem to jedne z wielu sytuacji, w których serce zaczyna szybciej bić. Wysiłek fizyczny zwiększa zapotrzebowanie Naszego serca na tlen, co u zdrowych osób jest równoznaczne ze zwiększonym przepływem krwi przez naczynia wieńcowe. Mechanizm ten umożliwia wykonywanie wysiłku fizycznego bez konieczności jego przerywania. Jeśli jednak z różnych przyczyn serce nie funkcjonuje prawidłowo bądź światło naczyń wieńcowych jest zwężone dochodzi do sytuacji, w której ilość dostarczonego tlenu jest niewspółmierna do zapotrzebowania organizmu.

Serce otrzymuje zbyt mało tlenu by poradzić sobie z aktywnością fizyczną, a to prowadzi do niedotlenienia i rozwoju szeregu objawów klinicznych. 

Wróćmy, więc do pytania, czym jest próba wysiłkowa? Elektrokardiograficzna próba wysiłkowa to badanie, które ma na celu ocenę wydolności fizycznej organizmu, polegające na monitorowaniu pracy serca podczas wysiłku za pomocą elektrokardiogramu (EKG). 

Z uwagi na prostotę wykonania, niski koszt oraz brak inwazyjności badanie to jest często zlecane przez lekarzy. 

Czym natomiast jest samo badanie EKG? To pomiar czynności elektrycznej serca przedstawiony za pomocą wykresów. Nasze serce pracuje jak pompa, która za pomocą skurczu i rozkurczu reguluje przepływ krwi przez naczynia krwionośne, aby praca ta odbywała się w odpowiednim tempie i jednostajnym rytmie potrzebny jest odpowiedni impuls. Za jego wygenerowanie odpowiadają komórki należące do tak zwanego układu bodźcotwórczo-przewodzącego serca, wygenerowany impuls elektryczny jest następnie przekazywany w postaci fali elektrycznej obejmującej całe serce. Mechanizm ten może zostać zarejestrowany za pomocą elektrod przyłożonych do ciała w odpowiednich miejscach, a efektem tego jest właśnie wykres obrazujący pracę serca.

Jakie są wskazania do wykonania próby wysiłkowej?

Na test wysiłkowy możemy zostać skierowani przez lekarza, najczęściej kardiologa, w następujących sytuacjach:

  • W trakcie diagnostyki epizodów bólowych w klatce piersiowej, występujących w spoczynku jak również podczas wykonywanego wysiłku fizycznego
  • W trakcie diagnostyki niespecyficznych zmian pojawiających się w zapisie EKG
  • Przy ocenie zaawansowania choroby niedokrwiennej serca
  • W trakcie kwalifikacji do inwazyjnych badań kardiologicznych
  • W trakcie kwalifikacji do rehabilitacji kardiologicznej oraz podczas oceny efektów rehabilitacji kardiologicznej
  • W trakcie diagnostyki zaburzeń rytmu serca
  • Przy ocenie skuteczności leczenia chorób kardiologicznych
  • Przy ocenie wydolności fizycznej
  • Przy ocenie kondycji pacjentów z wszczepionym stymulatorem serca

W jaki sposób należy przygotować się do próby wysiłkowej?

Próba wysiłkowa to badanie nieinwazyjne, jednak zawsze wymaga wcześniejszej konsultacji z lekarzem i odpowiedniego przygotowania. Przed badaniem lekarz przeprowadzi z Nami szczegółowy wywiad, zmierzy ciśnienie tętnicze krwi oraz wykona EKG spoczynkowe. Ta wstępna diagnostyka pozwala na określenie czy u danej osoby występują przeciwwskazania do badania oraz czy istnieje ryzyko powikłań w trakcie badania.

W trakcie rozmowy z lekarzem koniecznie poinformujmy o wszystkich przyjmowanych przez Nas lekach i suplementach diety, innych chorobach oraz o ewentualnej ciąży. Odstawienie stosowanych leków bądź modyfikacja przyjmowanej dawki zależy od decyzji lekarza kwalifikującego do badania. 

Pamiętajmy również, aby na 12 godzin przed badaniem powstrzymać się od wysiłku fizycznego, a na 3 godziny przed testem od spożywania posiłków, palenia tytoniu oraz picia mocnej kawy lub herbaty. 

Jak wygląda próba wysiłkowa?

Po wejściu do gabinetu możemy zobaczyć bieżnię ruchomą lub ergometr rowerowy, na urządzeniach tych wykonywany będzie kontrolowany wysiłek fizyczny. Przed rozpoczęciem aktywności na klatce piersiowej pacjenta umieszcza się elektrody (6 na klatce piersiowej, 2 pod obojczykiem oraz 2 pomiędzy łukiem żebrowym a grzbietem kości biodrowej), które następnie odpowiednio oznakowanymi kablami łączy się z urządzeniem rejestrującym zapis EKG. Ponadto na ramię zakładany zostaje mankiet do pomiaru ciśnienia tętniczego krwi.

Następnie rozpoczyna się właściwy test polegający na wykonywaniu przez pacjenta wysiłku, biegu lub pedałowania, w regularnych odstępach czasowych wysiłek ten jest stopniowo zwiększany. Pacjenci mają wrażenie, że wjeżdżają rowerem lub wbiegają pod coraz to większą górkę. Aktywność fizyczna mierzona jest w pierwszym przypadku w watach (W) a w drugim w jednostkach metabolicznych (MET). 

Przez cały czas prowadzona jest rejestracja pracy serca oraz ciśnienia tętniczego krwi, co pozwala zobrazować reakcję organizmu na zwiększający się wysiłek.

Dokładny schemat częstotliwości zwiększania wysiłku i czasu trwania poszczególnych etapów zależą od protokołu stosowanego podczas próby wysiłkowej. Najczęściej stosowanym schematem jest tak zwany protokół Bruce’a, w którym wysiłek zwiększany jest, co 3 minuty, do osiągnięcia maksymalnej spodziewanej dla danego wieku częstotliwości akcji serca (obliczana jest, jako różnica pomiędzy wartością 220 a wiekiem pacjenta). Po osiągnięciu tego progu wysiłek jest stopniowo obniżany, a akcja serca i ciśnienie tętnicze krwi mierzone są również w 1, 3, 6 i 9 minucie po zakończeniu ćwiczeń. 

Przed rozpoczęciem badania zostaniemy również poinformowani, że próba wysiłkowa może zostać w każdej chwili przerwania, dzieje się tak, gdy pojawią się niepokojące objawy kliniczne lub poważne zaburzenia w zapisie EKG.

Bezwzględnymi wskazaniami do przerwania próby wysiłkowej są:

  • Spadek ciśnienia skurczowego o 10 mm Hg, któremu towarzyszą bole w klatce piersiowej lub zmiany w EKG charakterystyczne dla dławicy piersiowej
  • Trudności w monitorowaniu zapisu EKG i ciśnienia tętniczego podczas badania
  • Zawroty głowy
  • Bladość, zasinienie skóry
  • Poważne zmiany w zapisie EKG

Względnymi wskazaniami do przerwania próby wysiłkowej (a więc takimi, które zależą od decyzji lekarza i stanu danego pacjenta) są:

  • Spadek ciśnienia tętniczego o 10 mm Hg bez towarzyszących objawów klinicznych i zmian w zapisie EKG
  • Niecharakterystyczny dla dławicy piersiowej narastający ból w klatce piersiowej
  • Wzrost ciśnienia skurczowego powyżej 250 mm Hg i ciśnienia rozkurczowego powyżej 115 mmHg
  • Zmęczenie, bóle mięśni kończyn dolnych

Interpretacja wyników próby wysiłkowej należy do lekarza wykonującego badanie lub do specjalisty kierującego Nas na próbę wysiłkową. Istotne jest porównanie pracy serca w spoczynku i podczas wysiłku, analiza wydolności fizycznej organizmu a następnie podjęcie odpowiednich działań. 

Z reguły uznaje się, że brak niepokojących objawów klinicznych i odchyleń w zapisie EKG pozwala na wykluczenie choroby niedokrwiennej serca, natomiast pojawienie się nieprawidłowości jest wskazanie do wykonania dalszych badań w tym koronarografii. 

Jakie są przeciwwskazania do wykonania próby wysiłkowej?

Choć próba wysiłkowa to badanie nieinwazyjne, u niektórych pacjentów z uwagi na zbyt duże obciążenie serca nie może zostać przeprowadzone.

Bezwzględnymi przeciwwskazaniami do próby wysiłkowej są:

  • Świeżo przebyty zawał serca
  • Niestabilna choroba wieńcowa 
  • Ciężkie zwężenie zastawki aortalnej
  • Zapalenie mięśnia sercowego i osierdzia
  • Ostry tętniak rozwarstwiający aorty
  • Świeży zator tętnicy płucnej
  • Fizyczna i psychiczna niezdolność do wykonania próby wysiłkowej
  • Nadciśnienie tętnicze powyżej 200/110 mm Hg

Istnieje również grupa pacjentów, u których należy rozważyć czy korzyść z wykonanego badania będzie przewyższać ryzyko wystąpienia komplikacji. U takich pacjentów podczas przeprowadzania badania należy zachować szczególną czujność i w razie najmniejszych komplikacji przerwać badanie.

Dotyczy to pacjentów z:

  • Kardiomiopatią przerostową
  • Zaburzeniami elektrolitowymi
  • Zwężeniem lewej tętnicy wieńcowej
  • Zwężeniem średniego stopnia zastawki aortalnej
  • Blokiem przewodzenia impulsów w sercu

Jakie powikłania mogą wystąpić po próbie wysiłkowej?

Jak każde badanie, również próba wysiłkowa obarczona jest pewnym ryzykiem powikłań. Nie należy jednak obawiać się tego badania, ponieważ za kwalifikację do badania odpowiada specjalista, który weźmie pod uwagę wszystkie czynniki ryzyka. U pacjentów z dużym ryzykiem nie wykonuje się badania, natomiast pozostali pacjenci są stale monitorowani w trakcie badania, co pozwala na szybkie wychwycenie ewentualnych nieprawidłowości i przerwanie badania.

Głównymi powikłaniami po badaniu są objawy odczuwane przez pacjenta w postaci: zawrotów głowy, kołatania serca, omdlenia, spadku ciśnienia.

Najgroźniejszym powikłaniem, które jednak zdarza się bardzo rzadko jest zawał serca. 

Na koniec kilka słów o cenie badania. Próba wysiłkowa może zostać wykonana w ramach refundacji NFZ po otrzymaniu skierowania przez lekarza. Badanie można również wykonać odpłatnie w wielu ośrodkach w całej Polsce. Koszt takiego badania waha się od około 120 do 200zł.

5/5 - (1 vote)

Więcej artykułów i porad:

badanie KoronarografiaKoronarografia – jak wygląda, kiedy wykonać badanie, wskazania, przeciwwskazania, powikłania badanie sercaCewnikowanie serca – opis badania, wskazania, przygotowanie, przeciwwskazania, powikłania serce badanieEchokardiografia (echo) serca – wskazania, przeciwwskazania, przebieg badania, przygotowanie, interpretacja wyników badanie EKGElektrokardiogram (EKG) – wskazania, opis badania, przygotowanie, interpretacja wyników, powikłania Ciśnienie tętnicze krwiCiśnienie tętnicze krwi – definicja, prawidłowe wartości, interpretacja wyniku Czym jest scyntygrafia serca i naczyń?Scyntygrafia serca i naczyń – przebieg badania, wskazania, przeciwwskazania, interpretacja wyniku, powikłania Default ThumbnailBadanie per rectum – przebieg badania, wskazania, przeciwwskazania, interpretacja, powikłania