Zaktualizowano: 20 września.2022 r.

Badania scyntygraficzne to szeroko rozpowszechniona w medycynie i bezpieczna forma badań obrazowych. Wykorzystuje się w nich pierwiastki promieniotwórcze a emitowane przez nie promieniowanie jest przekształcane w barwny obraz. W kardiologii scyntygrafię serca i naczyń wykorzystuje się do oceny krążenia wieńcowego, drożności naczyń czy też oceny przecieków krwi. Na czym polega badanie scyntygrafii serca i naczyń? Jakie są wskazania do przeprowadzenia badania izotopowego? Jak należy przygotować się do badania? 

Czym jest scyntygrafia serca i naczyń?

Czym jest scyntygrafia serca i naczyń?

Scyntygrafia to rodzaj nieinwazyjnego, zaawansowanego badania obrazowego, które wykonywane jest w placówkach medycyny nuklearnej. Obraz powstający na ekranie komputera jest wynikiem promieniowania emitowanego przez związek chemiczny (izotop) podawany pacjentowi. Scyntygrafię wykorzystuje się nie tylko w kardiologii, ale również w wielu innych dziedzinach medycyny takich jak: endokrynologia, nefrologia, onkologia czy też gastrologia. 

W przypadku badań izotopowych serca radiofarmaceutykiem wprowadzanym do organizmu pacjenta jest najczęściej chlorek talu lub 2-metoksy izobutyl izonitrylu znakowany izotopem 99m technetu, a więc skomplikowany związek nazywany w skrócie MIBI. Radiofarmaceutyk to połączenie pierwiastka promieniotwórczego, czyli izotopu oraz substancji chemicznej biorącej udział w przemianach metabolicznych Naszego organizmu. Rolą radiofarmaceutyku jest “dojście” wraz z przepływającą krwią do ocenianego narządu w omawianym przez Nas badaniu serca, które “wychwytuje” przepływający przez naczynia wieńcowe izotop. Rozkładający się izotop emituje z kolei promieniowania gamma, które rejestrowane jest przez specjalny detektor znajdujący się poza ciałem pacjenta i przetwarzane przez system komputerowy na barwną skalę, która pozwala na uzyskanie obrazu zwanego scyntygramem. 

W zależności od tego co dokładnie chcemy uwidocznić w badaniu scyntygraficznym serca i naczyń możemy wyróżnić następujące rodzaje badań izotopowych:

  • Scyntygrafię perfuzyjną mięśnia sercowego – Badanie to polega na ocenie ukrwienia mięśnia sercowego zarówno w warunkach spoczynku jak i wysiłku a następnie na porównaniu uzyskanych wyników. Na podstawie wychwytu izotopu możliwa jest ocena wielkości, lokalizacji i odwracalności ognisk niedokrwiennych w lewej komorze serca (Radiofarmaceutyk gromadzi się wprost proporcjonalnie do przepływu krwi, a więc w miejscach niedokrwienia jego ilość będzie się zmniejszać).
  • Badanie pierwszego przejścia – Ten rodzaj badania pozwala na ocenę frakcji wyrzutowej lewej i prawej komory serca oraz ocenę wielkości przecieku krwi pomiędzy jamami serca w przypadku obecności ubytków w przegrodzie międzyprzedsionkowej, międzykomorowej oraz u pacjentów z przetrwałym przewodem tętniczym (przewodem Botalla).
  • Wentrikulografia izotopowa (badanie bramkowe) – Badanie to pozwala na ocenę objętości krwi wyrzucanej z lewej komory serca w trakcie jej skurczu a także na ocenę wahań frakcji wyrzutowej w zależności od stopnia upośledzenia lewej komory serca (co jest szczególnie ważne u pacjentów po przebytym zawale mięśnia sercowego). Ponadto podczas badania wentrukulograficznego możemy ocenić również inne wskaźniki hemodynamiczne takie jak: maksymalna i średnia szybkość opróżniania komór serca oraz maksymalna i średnia szybkość napełniania komór serca.
  • Scyntygrafię ognisk zawału mięśnia sercowego – Badanie to ma na celu zlokalizowanie miejsc oraz ocenę wielkości ognisk zawałowych u pacjentów po przebytym zawale mięśnia sercowego. W badaniu tym radiofarmaceutyk gromadzi się w ogniskach martwiczych mięśnia sercowego. 
  • Arteriografia izotopowa – Badanie to ma na celu ocenę drożności przeszczepów naczyniowych.
  • Wenografia izotopowa – Badanie to ma na celu ocenę drożności żył głębokich u pacjentów przygotowywanych do operacji żylaków kończyn dolnych.
  • Limfoscyntygrafia kończyn dolnych – Badanie to ma na celu ocenę spływu chłonki z kończyn dolnych i uchwycenie ewentualnego upośledzenia odpływu limfatycznego

O tym, który rodzaj badania zostanie zastosowany u konkretnego pacjenta decyduje kardiolog po uwzględnieniu objawów klinicznych oraz wyników innych badań (badania laboratoryjne, EKG, echo serca, próba wysiłkowa).

Jakie są wskazania do scyntygrafii serca i naczyń?

Z uwagi na nieinwazyjność badania scyntygraficznego jest ono wykorzystywane w wielu sytuacjach klinicznych. Wskazaniami do wykonania scyntygrafii serca i naczyń jest:

  • Diagnostyka choroby niedokrwiennej serca
  • Choroba wieńcowa (zwłaszcza u pacjentów przed planowanym zabiegiem wszczepienia by-passów oraz koronaplastyką)
  • Podejrzenie atypowego zawału mięśnia sercowego
  • Niejednoznaczne rozpoznanie zawału mięśnia sercowego, w sytuacji braku jednoznacznych wyników badań elektrokardiograficznych (EKG) oraz biochemicznych
  • Konieczność oceny przecieków krwi pomiędzy komorami i przedsionkami serca w trakcie kwalifikacji dzieci do zabiegów kardiochirurgicznych w ubytkach przegrody międzykomorowej i przedsionkowej oraz u małych pacjentów z przetrwałym przewodem Botalla
  • Konieczność oceny frakcji wyrzutowej komór serca
  • Diagnostyka pozawałowych zaburzeń ruchomości ściany lewej komory
  • Ocena drożności wykonanych przeszczepów naczyniowych w dużych tętnicach
  • Kwalifikacja pacjentów do zabiegów operacyjnych żylaków kończyn dolnych
  • Diagnostyka obrzęków limfatycznych kończyn dolnych

Scyntygrafia serca jest ponadto preferowaną metodą diagnostyki choroby niedokrwiennej serca u pacjentów z podejrzeniem zatorowości płuc.

W jaki sposób należy przygotować się do badania scyntygraficznego serca i naczyń?

Scyntygrafia poprzedzona jest dokładnym wywiadem lekarskim, badaniem EKG oraz pomiarem ciśnienia tętniczego krwi co ma na celu wykrycie ewentualnych przeciwwskazań do podania radiofarmaceutyku. 

W trakcie wywiadu należy poinformować lekarza o wszystkich stosowanych lekach oraz innych schorzeniach. Zwykle przed badaniem lekarz zaleci Nam odstawienie β-blokerów, które mogą zaburzać interpretację wyników badań. Z kolei u pacjentów z chorobami nerek konieczne jest oznaczenie kreatyniny oraz wskaźnika eGFR. 

Kobiety w ciąży oraz karmiące piersią muszą ten fakt niezwłocznie zgłosić lekarzowi, ponieważ badanie scyntygraficzne jest u nich przeciwwskazane z uwagi na szkodliwość promieniowania na rozwijający się płód.

Na 3 godziny przed planowanym zabiegiem należy powstrzymać się od spożywania pokarmów, picia herbaty i kawy, spożywania alkoholu oraz palenia papierosów. Przygotowując się do zabiegu pamiętajmy również o zdjęciu metalowych przedmiotów, biżuterii, pasków itp. 

W trakcie rozmowy z lekarzem możemy zostać poproszeni o zabranie ze sobą kartonu mleka, choć może to wydawać się dziwne, mleko ma pomóc w wypłukiwaniu izotopu z organizmu.

Pamiętajmy również, aby w trakcie badania zgłaszać lekarzowi wszystkie ewentualnie pojawiające się objawy kliniczne (duszność, ucisk, ból).

Jak wygląda badanie scyntygraficzne serca i naczyń?

Wiemy już, kiedy wykonuje się badanie izotopowe oraz w jaki sposób się do niego przygotować. Przejdźmy teraz do samego badania scyntygraficznego. Czas trwania badania oraz jego dokładny przebieg uzależniony jest od rodzaju badania.

Najczęściej wykonywana scyntygrafia perfuzyjna mięśnia sercowego to badania trwające dwa dni. Pierwszego dnia przeprowadza się próbę wysiłkową, farmakologiczną poprzez podanie odpowiednich leków (dopamina, dobutamina, adenozyna, dipirydamol) bądź z użyciem roweru stacjonarnego lub bieżni. W trakcie próby wysiłkowej monitorowane jest ciśnienie tętnicze krwi oraz zapis echokardiograficzny. Po osiągnięciu maksymalnego wysiłku dożylnie podawany jest radiofarmaceutyk, a po godzinie za pomocą gamma kamery (w pozycji przedniej, lewoskośnej i bocznej) rejestrowane jest emitowane promieniowanie.

Następnego dnia (maksymalnie do tygodnia), w warunkach spoczynku, ponownie dożylnie podaje się radiofarmaceutyk i po godzinie w pozycji przedniej, lewoskośnej i bocznej rejestruje emitowane promieniowanie. W czasie trwania pomiaru pacjenci leżą na specjalnym stole.

Sam pomiar promieniowania w zależności od aparatu trwa od 20 do 40 minut. Po zakończeniu badania porównuje się obraz uzyskany z pierwszego i drugiego dnia badania. Koszt pojedynczego badania w przypadku braku refundacji waha się od 500zł do 800zł, a koszt całkowity badania (badanie wysiłkowe i spoczynkowe) wynosi od 1000zł do 1200zł.

Najkrócej trwa badanie pierwszego przejścia. Pacjentowi dożylnie bezpośrednio przed wykonaniem pomiaru podaje się radiofarmaceutyk a następnie w pozycji lewoskośnej rejestruje emitowane promieniowanie. Badanie trwa około 5 minut i bez refundacji kosztuje około 280zł-360zł.

Pacjentom, u których wykonuje się scyntygrafię ognisk zawału mięśnia sercowego radiofarmaceutyk podaje się dożylnie na godzinę przed wykonywaniem pomiarów scyntygraficznych. Ocena wielkości promieniowania wykonywana jest w projekcji przedniej, lewoskośnej i bocznej, a czas badania wynosi około 90 minut.

Znacznik izotopowy do badania wentrikulografii izotopowej podaje się dożylnie bezpośrednio przed wykonaniem pomiarów scyntygraficznych. Pomiary rejestruje się w projekcji przedniej a pacjent leży na specjalnym stole. Czas trwania badania wynosi około 30 minut a jego cena bez refundacji wynosi około 500-750zł.

Arteriografię izotopową można przeprowadzić na dwa sposoby, w pierwszym izotop podaje się dożylnie bezpośrednio przed wykonaniem pomiarów natomiast w drugim wariancie zachowany zostaje godzinny odstęp pomiędzy podaniem radiofarmaceutyku a wykonaniem pomiarów. Dane rejestrowane są w pozycji przedniej. Czas badania waha się od 5 do 60 minut, a cena badania bez refundacji wynosi od 1500 do 2000zł (za badanie poszczególnych układów naczyniowych).

W nieco odmienny sposób przeprowadza się badanie wenografii. W tym przypadku radiofarmaceutyk podawany jest do żyły stopy bezpośrednio przed wykonywaniem pomiarów scyntygraficznych, które wykonywane są dwukrotnie w pozycji przedniej. Badanie trwa około 60 minut a jego cena bez refundacji wynosi około 450zł-700zł.

Radioznacznikiem wykorzystywanym w badaniu limfoscyntygrafii kończyn dolnych jest monokoloid znakowany technetem 99-m. Substancje tą podaje się do naczyń na grzbiecie stopy. Następnie zostaniemy poproszeni o udanie się na dwugodzinny spacer co ma na celu umożliwienie właściwego spływu znacznika. Odpowiednio po jednej i dwóch godzinach wykonuje się zdjęcia scyntygraficzne w pozycji przedniej. Badanie trwa około 3 godzin a jego cena bez refundacji wynosi około 500zł-700zł.

Jakie są możliwe powikłania po badaniu scyntygraficznym i w jaki sposób interpretować uzyskane wyniki?

Interpretacja wyników badań scyntygraficznych należy do lekarza zlecającego badanie oraz specjalisty medycyny nuklearnej. Na podstawie uzyskanych scyntygramów oceniają oni drożność naczyń, przepływ krwi w sercu czy też limfy w naczyniach limfatycznych.

Badanie scyntygraficzne serca i naczyń to badanie bezpieczne i nieinwazyjne. Nie należy obawiać się izotopów podawanych w trakcie badania, ponieważ ich dawki są małe i nie przekraczają dawki promieniowania jonizującego jakie w ciągu roku dochodzi do Nas z promieniowania kosmicznego i źródeł promieniowania naturalnego. Ponadto izotop jest szybko wypłukiwany z organizmu przez co nie kumuluje się w nim.

Badanie scyntygraficzne w odpowiednich przedziałach czasowych może być powtarzane wielokrotnie bez ryzyka uszczerbku na zdrowiu.

Działania niepożądane mogą być związane z reakcją na podane znieczulenie, zwłaszcza u dzieci, u których często zachodzi konieczność przeprowadzenia badania w znieczuleniu ogólnym.

5/5 - (1 vote)

Więcej artykułów i porad:

badanie KoronarografiaKoronarografia – jak wygląda, kiedy wykonać badanie, wskazania, przeciwwskazania, powikłania badanie sercaCewnikowanie serca – opis badania, wskazania, przygotowanie, przeciwwskazania, powikłania serce badanieEchokardiografia (echo) serca – wskazania, przeciwwskazania, przebieg badania, przygotowanie, interpretacja wyników badanie EKGElektrokardiogram (EKG) – wskazania, opis badania, przygotowanie, interpretacja wyników, powikłania Ciśnienie tętnicze krwiCiśnienie tętnicze krwi – definicja, prawidłowe wartości, interpretacja wyniku Próba wysiłkowaPróba wysiłkowa – przebieg badania, wskazania, przeciwwskazania, interpretacja wyniku, powikłania Default ThumbnailBadanie per rectum – przebieg badania, wskazania, przeciwwskazania, interpretacja, powikłania