Zaktualizowano: 24 października.2022 r.
Wszy to częsty problem rodziców dzieci w wieku przedszkolnym. Wszawica objawia się przede wszystkim uporczywym swędzeniem skóry głowy. W jaki sposób dochodzi do zarażenia? Jak poradzić sobie z problemem wszy? Jak zapobiegać rozwojowi wszawicy? Odpowiedzi na te pytania znajdziesz w poniższym artykule.
Wesz ludzka – co to takiego?
Wesz ludzka (Pediculus humanus) to niewielkich rozmiarów stawonóg będący pasożytem zewnętrznym człowieka, występujący wśród ludzi na całym świecie niezależnie od środowiska, stylu życia czy też grupy społecznej.
Wesz ma około 2-5 mm długości i szaro-białe zabarwienie ciała. W cyklu rozwojowym wszy zanim ukształtuje się dorosły osobnik występuje forma jaja (to właśnie one przyklejają się do włosów bardzo blisko skóry) oraz nimfy.
Możemy wyróżnić dwa typy wszy – wesz głowową oraz odzieżową,jednak ze względów zdrowotnych największy problem stanowi wesz głowowa pasożytująca na owłosionej skórze głowy (szczególnie włosy za uszami oraz w rejonie potylicy), odżywiająca się krwią człowieka. Wesz odzieżowa spotykana jest głównie w większych skupiskach ludzi, a wynika głównie z nieprzestrzegania higieny, stąd stanowi mniej istotny problem.
W jaki sposób dochodzi do zarażenia?
Wszy najczęściej przenoszą się poprzez kontakt bezpośredni a więc z człowieka na człowieka poprzez stykanie się głowami. Wszy nie potrafią skakać ani latać, potrafią jednak szybko się poruszać co powoduje, że pełzają z jednych włosów na drugie. Stąd zarażenie następuje pomiędzy osobami prowadzącymi wspólne gospodarstwo domowe oraz w większych skupiskach ludzi.Możemy zarazić się w zatłoczonych środkach komunikacji miejskiej, podczas masowych imprez jeśli będziemy mieć kontakt z osobą zakażoną, przy czym należy pamiętać że obecność wszy na włosach nie oznacza, że dana osoba jest brudna inie dba o higienę. Wszy to również częsty problem w szkole i przedszkolu,dzieci podczas wspólnej zabawy są łatwym „celem” dla wszy głowowej.
Uważa się, że czynnikiem wabiącym wszy może być specyficzny zapach potu, jego skład chemiczny może zadecydować o tym czy wszy zdecydują się na inwazję skóry głowy danej osoby.
Inną drogą zarażenia jest używanie tych samych przedmiotów co osoba z wszawicą (odzież, czapka, szczotka do włosów, grzebień, ręcznik) lub spanie we wspólnej pościeli.
Ostatni możliwy sposób zarażenia, najrzadziej występujący to tak zwana foreza, czyli transport za pośrednictwem innych organizmów np.komarów.
Wszawica – co to takiego?
Wszawica to parazytoza czyli choroba pasożytnicza charakteryzująca się masywnym występowaniem wszy i objawami chorobowymi.Schorzenie to występuje bez względu na wiek czy też pochodzenie etniczne.Występowaniu wszawicy sprzyja duże zagęszczenie i zatłoczenie.
Jakie są objawy wszawicy?
Do objawów wszawicy zaliczamy:
- swędzenie skóry głowy – to główny objaw choroby,należy jednak pamiętać, że swędzenie niekoniecznie musi oznaczać wszawicę, może być skutkiem np. łupieżu
- drapanie, potrząsanie głową
- uczucie poruszania się czegoś po włosach i skórze głowy
- zmiany skórne będące wynikiem ukłucia skóry głowy przez wszy – wszy do bytowania potrzebują ludzkiej krwi, stąd w miejscach ukłucia może pojawić się rumień, łuszczenie i otarcie skóry. Możliwe są również wtórne infekcje bakteryjne lub grzybicze w miejscu ukłucia, wtedy z takiej rany może sączyć się wydzielina, która stopniowo zasycha i tworzy strupy, sklejając włosy.
- powiększenie węzłów chłonnych
- obecność jaj wszy (inaczej gnid)
Jak zdiagnozować wszawicę?
Pierwszym objawem choroby, który naprowadza na obecność wszy jest uporczywe swędzenie skóry głowy. Nie jest to jednak wystarczający objaw,aby stwierdzić, że przyczyną problemu jest wszawica konieczne jest stwierdzenie obecności wszy we włosach.
Obecność wszy można stwierdzić w warunkach domowych, należy delikatnie wyczesywać włosy nad białą kartką papieru, na którą będą spadały jaja (gnidy). Można również posadzić dziecko lub dorosłego pod lampę dającą jasne, mocne światło i powoli rozdzielać włosy a zauważymy zarówno jaj jak i dorosłe osobniki. Można użyć specjalnego grzebienia do wyczesywania wszy.
Dorosłe osobniki wyglądem mogą przypominać ziarna sezamu,szybko poruszają się, z kolei jaj będą dość mocno przyklejone do włosów.Stwierdzenie obecności dorosłych osobników jest objawem aktualnej wszawicy, z kolei obecność samych jaj może być zwiastunem wszawicy bądź jeśli są martwe pozostałością po zakażeniu (martwe jaja mogą być obecne nawet do 6 miesięcy).
Swędzenie głowy – inne przyczyny
Swędzenie głowy to charakterystyczny objaw wszawicy, należy jednak pamiętać, że objaw ten może być wynikiem innych schorzeń:
- łojotokowego zapalenia skóry głowy – na skórze głowy widoczne są rumieniowe plamy pokryte łuskami oraz przeczosy (zmiany na skórze widoczne jako drobne linie)
- opryszczkowe zapalenie skóry – świąd skóry głowy jest w tym przypadku objawem towarzyszącym grudkom i pęcherzom pojawiającym się w okolicy kolan, łokci i pośladków
- grzybica skóry głowy (piedra biała) – choroba wywołana obecnością grzyba Trichosporum cutaneum, której towarzyszy znaczna łamliwość włosów
Jak pozbyć się wszy?
Walka z wszami może być trudna, jednak aktualnie dysponujemy różnymi środkami eliminującymi te pasożyty. W przypadku stwierdzenia wszawicy u jednego z członków rodziny,wszyscy pozostali domownicy oraz osoby pozostające w bliskim kontakcie powinni być przebadani pod tym kątem. Wszystkie ubrania, pościel, ręczniki, pluszowe zabawki powinny zostać wyprane w temperaturze ponad 50°C i dokładnie wysuszone.Do wyczyszczenia i zdezynfekowania nakryć głowy, szczotek, grzebieni, słuchawek powinno się zastosować środek dezynfekujący lub wszobójczy. Ważnym elementem jest też dokładne odkurzenie wszystkich powierzchni na których mogą znajdować się włosy (dywany, poduszki, tapicerka). Można również wszystkie rzeczy, z którymi miała kontakt chora osoba umieścić w plastikowej torbie i włożyć do zamrażarki na dobę lub pozostawić w zamknięciu przez 2 tygodnie aby pozbyć się jaj i dorosłych osobników.
A jak postępować z osobą zakażona? Istnieją cztery możliwe rozwiązania:
- wyczesywanie – to najprostszy ale i najmniej skuteczny sposób na walkę z wszami. Polega na czesaniu włosów na mokro, z wykorzystaniem oliwki lub odżywki i usuwaniu jaj oraz dorosłych osobników.Czesanie powinno trwać około 15-30 minut w zależności od długości włosów, a najlepiej do momentu w którym nie znajdujemy wszy, taki zabieg powtarzamy co 2-3 dni. Zwykle trwa to około 2 tygodni, a tak naprawdę do momentu całkowitego pozbycia się wszy.
- stosowanie środków biobójczych – na rynku istnieje wiele preparatów w zależności od składu rejestrowanych jako leki,wyroby medyczne lub leki. Preparaty te mają postać szamponów, płynów, pianek,żeli czy też sprayów. Należy je stosować ściśle według zaleceń producenta.
Substancją aktywną może być pyretryna działająca jako neurotoksyna powodująca porażenie nerwów i mięśni związanych z oddychaniem wszy. Substancja ta zwalcza zarówno jaja jak i dorosłe osobniki, zwykle wystarczy zastosować ją jednorazowo, a po 7-10 dniach można powtórzyć terapię aby utrwalić efekt.
Inna substancja to permetryna (preparat Sora Forte), działająca nie tylko na wszy alei na inne stawonogi. W aptekach można kupić szampon z tym środkiem, zalecany do usuwania wszy u dorosłych i dzieci powyżej 3 roku życia oraz lotion, który działa antyseptycznie, koi podrażnienia i swędzenie skóry głowy.
Bezpieczne nawet dla małych dzieci, kobiet w ciąży i karmiących mam są preparaty zawierające cyklometikon(preparat Paranit Sensitive, zestaw Pipi Nitolic) i dimetikon (preparat Nyda, Paranit Lotion, Sora Płyn dimetikon) lub obie te substancje ( preparat Hedrin), stosowane zwykle na suche włosy. Związki te szczelnie pokrywają jaj oraz dorosłe osobniki powodując blokowanie ich układu oddechowego i zaburzenia gospodarki wodnej.
Malation(preparat Derbac M – dostępny tylko wysyłkowo) stosuje się powyżej 6 roku życia, to silny i łatwopalny lek, przystosowaniu którego należy zachować szczególną ostrożność i chronić oczy przed kontaktem z tym preparatem. Derbac M nanosi się na suche włosy, a następnie po 12 godzinach dokładnie spłukuje, mokre włosy należy rozczesać usuwając martwe wszy i gnidy.
Z wyciągów roślinnych można zastosować nalewkę z ostróżeczki (preparat Delacet).
Samo stosowanie środków na wszy może nie być w 100% skuteczne, stąd najlepiej oprócz ich stosowania regularnie wyczesywać gnidy i ich pozostałości, uprzednio zwilżając włosy roztworem octu i wody w proporcji 1:2.
- urządzenie zwane Louse Buster, tak zwany„pogromca wszy” – urządzenie to służy do zabijania wszy i ich jaj bez użycia środków chemicznych. W urządzeniu tym wykorzystuje się strumień gorącego powietrza o odpowiednio dostosowanych parametrach, ciepłe i suche powietrze powoduje odwodnienie i wysuszenie wszystkich form życiowych wszy.
- leczenie doustne – iwermektyna lub sulfametokazol-trimetoprim stosowane są bardzo rzadko, gdy zawiodą inne sposoby. Szczególną uwagę przy doborze leków zachowuje się w przypadku małych dzieci, kobiet w ciąży i karmiących piersią.
W jaki sposób stosować szampony na wszy?
Szampon na wszy to łatwy w użyciu produkt do zwalczania wszy w warunkach domowych, podczas jego stosowania należy przestrzegać kilku zasad:
- szampon po nałożeniu na skórę głowy potrzebuje kilku minut aby zacząć działać
- szampon należy spłukać pod bieżącą wodą tak aby jak najmniejsza powierzchnia skóry miała kontakt z produktem, z tego względu nie stosuje się preparatu podczas kąpieli czy pod prysznicem
- należy przestrzegać ilości produktu przeznaczonej do mycia zgodnie z ulotką producenta
- nie należy stosować kilku produktów jednocześnie
- po 12 godzinach od zastosowania szamponu należy sprawdzić jego skuteczność, jeśli wszy wciąż są aktywne, poruszają się, a ich liczba nie uległa zmianie należy rozważyć zastosowanie innego preparatu
- szampon na wszy stosuje się co dwa dni, jest to wystarczające ponieważ substancja zawarta w preparacie zachowuje swoją aktywność pomiędzy kolejnym użyciem
Doktor nauk medycznych, absolwentka Uniwersytetu Medycznego im. Piastów Śląskich we Wrocławiu na
kierunku analityka medyczna (medycyna laboratoryjna). Aktualnie związana z Kliniką Hematologii i
Transplantacji Szpiku Uniwersyteckiego Szpitala Klinicznego, gdzie pracuje na stanowisku młodszego
asystenta, na co dzień zajmując się diagnostyką genetyczną pacjentów z chorobami
hematologicznymi. Aktywny uczestnik wielu konferencji naukowych oraz autor licznych publikacji
naukowych, również tych o zasięgu międzynarodowym. Laureatka „Diamentowego Grantu”
przyznanego przez Ministerstwo Nauki oraz Szkolnictwa Wyższego, w ramach, którego zrealizowała
swoją pracę doktorską na Wydziale Lekarskim (Katedra Medycyny Sądowej) Uniwersytetu
Medycznego we Wrocławiu. Wolne chwile spędza aktywnie, na rowerze bądź boisku do squasha.
Medycyna to nie tylko praca, ale również pasja, dlatego wciąż poszerzam swoją wiedzę, uczestnicząc
w różnych szkoleniach. Wiedza przekazywana za pośrednictwem Naszego serwisu ma przybliżyć
medycynę każdemu pacjentowi i pozwolić odpowiedzieć na nurtujące pytania.
Jeśli mają Państwo pytania, bądź interesuje Was dany temat, zapraszam do kontaktu mailowego.
