Zaktualizowano: 24 października.2022 r.

Karmienie piersią to naturalny sposób żywienia noworodków i niemowląt. Mleko mamy zapewnia maluchowi wszystkie niezbędne składniki odżywcze oraz naturalną ochronę przed infekcjami. Jaki jest skład kobiecego mleka? Jakie korzyści płyną z karmienia piersią dla dziecka i mamy? Jak często karmić malucha? Jaka pozycja do karmienia jest najwygodniejsza? Jak poradzić sobie z najczęstszymi problemami podczas karmienia piersią? Odpowiedzi na te inne pytania znajdziesz w Naszym artykule.

matka z dzieckiem

Mleko mamy – naturalny pokarm

Każda przyszła mama zdaje sobie sprawę z tego jak ważne dla prawidłowego rozwoju dziecka jest karmienie piersią. Dla wielu z nich jest to powód do obaw, czy będą w stanie karmić, czy ilość pokarmu będzie wystarczająca?  Warto odpowiednio przygotować się do karmienia piersią i nie zrażać się pierwszymi niepowodzeniami, w nagrodę możemy czerpać wiele satysfakcji z karmienia Naszego malucha.

Niestety statystyki dotyczące Polski w zakresie karmienia piersią nie są zadowalające. Okazuje się, że 92% kobiet podejmowało próbę karmienia po porodzie, w 6 miesiącu życia częściowo lub całkowicie piersią karmi tylko 68% mam, z czego jedynie około 5-10% karmi swoje dzieci wyłącznie piersią (nie stosując dodatku mleka modyfikowanego.  Tymczasem zgodnie z zaleceniami Polskiego Towarzystwa Gastroenterologii, Hepatologii i Żywienia Dzieci należy dążyć do karmienia dzieci przez pierwszych 6 miesięcy wyłącznie mlekiem matki, które zapewnia w pełni zbilansowaną dietę.

W związku z tym wiele uwagi w ostatnim czasie poświęca się promowaniu karmienia piersią oraz rozwojowi poradni laktacyjnych, które mają pomóc w rozwiązywaniu najczęstszych problemów. Co więcej, jeśli z różnych względów karmienie piersią nie jest możliwe, zaleca się korzystanie z banków mleka kobiecego zamiast stosowania mleka modyfikowanego. Pokarm z Banku Mleka jest szczególnie ważny dla wcześniaków ora noworodków z następującymi zaburzeniami: złożona wada serca, choroba Hirschsprunga, zespół krótkiego jelita, martwicze zapalenie jelit oraz wady wielonarządowe..

Karmienie piersią – korzyści dla dziecka i matki

Na każdym kroku spotykamy się z twierdzeniem, że mleko mamy jest najlepszym i najzdrowszym pokarmem dla noworodka. Jakie więc korzyści daje karmieni piersią?

Noworodek:

Rzadsze występowanie lub łagodniejszy przebieg następujących chorób:

  • Zakażenia przewodu pokarmowego
  • Zakażenia dróg oddechowych
  • Zapalenie ucha środkowego
  • Bakteryjne zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych
  • Sepsa
  • Zakażenia układu moczowego
  • Martwicze zapalenie jelit

Mniejsze ryzyko wystąpienia w przyszłości:

  • Zespołu nagłego zgonu niemowląt
  • Cukrzycy typu 1 i 2
  • Nowotworów hematologicznych
  • Nadwagi i otyłości
  • Chorób alergicznych
  • Hipercholesterolemii

Mama:

  • Zmniejszenie ryzyka krwawienia poporodowego
  • Szybszy powrót macicy do właściwego kształtu i rozmiaru
  • Szybszy powrót do masy ciała sprzed ciąży
  • Zwiększenie remineralizacji kości
  • Zmniejszenie ryzyka zachorowania na raka jajnika i piersi w okresie pomenopauzalnym

A najważniejsza korzyść? Silna więź mamy i dziecka podczas karmienia.

Mleko matki – źródło ważnych składników

Rola, jaką pełni mleko matki w rozwoju dziecka jest niezaprzeczalna, warto, więc dokładnie przyjrzeć się, jakie składniki przeciwbakteryjne, przeciwzapalne i stymulujące układ odpornościowy można znaleźć w naturalnym pokarmie:

  • Immunoglobuliny
  • Laktoferyna
  • Lizozym
  • Długołańcuchowe, wielonienasycone kwasy tłuszczowe
  • Hormony
  • Czynniki wzrostu
  • Osteoprotegryna
  • Limfocyty
  • Makrofagi
  • Neutrofile
  • Oligosacharydy
  • Prebiotyki
  • Cytokiny
  • Mucyna
  • Peptydy
  • Nukleotydy
  • ƙ-kazeina
  • α-laktoalbumina
  • Haptokoryna

Karmienie piersią – przeciwwskazania

Do tej pory analizowaliśmy korzyści płynące z karmienia piersią, należy jednak zdawać sobie sprawę, że są sytuacje, w których pomimo chęci ze strony świeżo upieczonej mamy, karmienie piersią jest przeciwwskazane. Do takich sytuacji należą:

  • Galaktozemia lub wrodzony niedobór laktozy u dziecka
  • Rozszczep podniebienia utrudniający ssanie lub wady serca, w których ssanie jest zbyt męczącą czynnością dla noworodka ( w takich sytuacjach zaleca się odciąganie pokarmu lub skorzystanie z banku mleka kobiecego)
  • Zakażenie wirusem HIV matki
  • Zakażenie wirusem HTLV-1 i HTLV-2 matki
  • Czynna, nieleczona gruźlica u matki
  • Ciężka choroba psychiczna matki, uniemożliwiająca karmienie oraz odciąganie pokarmu

Istnieje również szereg chorób, które mogą budzić wątpliwości, co do karmienia piersią, warto, więc, wiedzieć, że przeciwwskazaniem do karmienia Naszego malucha nie są:

  • Ostra choroba infekcyjna, – gdy infekcja wymaga zastosowania antybiotyku, zaleca się 24 godzinną przerwę w karmieniu od momentu podania antybiotyku
  • Wirusowe zapalenie wątroby typu B – w takim wypadku dziecku podaje się immunoglobulinę anty-HBS oraz wykonuje szczepienie przeciwko WZW typu B
  • Wirusowe zapalenie wątroby typu C
  • Zakażenie wirusem cytomegalii, – jeśli mamy do czynienia z wcześniakiem zaleca się mrożenie lub pasteryzowanie mleka kobiecego
  • Zakażenie wirusem herpes simplex – wirus opryszczki nie dyskwalifikuje z karmienia, jedynym przeciwwskazaniem jest obecność zmian na samej piersi
  • Zakażenie varicella zoster, – jeśli objawy ospy wietrznej lub półpaśca wystąpią na 5 dni przed porodem lub 2 dni po nim zaleca się odizolowanie matki od dziecka oraz podanie dziecku immunoglobuliny varicella zoster. Nie ma jednak przeciwwskazań, aby odciągać mleko z piersi i podawać je dziecku, jeśli nie ma zmian skórnych w okolicy brodawki.
  • Zakażenie wirusem Epstein-Barr
  • Zapalenie gruczołów piersiowych
  • Żółtaczka związana z karmieniem piersią
  • Obecność silikonowych implantów piersi
  • Fenyloketonuria – dziecko powinno oprócz mleka matki dostawać również mleko ubogofenyloalaninowe

Kobiety karmiące piersią powinny również uważać na leki, które zażywają. Część z nich jest przeciwwskazana dla karmiących mam, a są to:

  • Amiodaron
  • Bromki
  • Chloramfenikol
  • Danazol
  • Doksepina
  • Jod
  • Kwas nalidyksowy
  • Leki przeciwnowotworowe
  • Preparaty radioaktywne
  • Sulfonamidy długo działające
  • Sole złota
  • Tetracykliny (stosowane powyżej 3 tygodni)
  • Fencyklidyna
  • Leki odurzające (oraz oczywiście wszelkie narkotyki)

Podczas wizyty u lekarza pamiętajmy, aby poinformować o karmieniu piersią. Dzięki temu lekarz dobierze odpowiedni preparat, który może być stosowany przez kobiety karmiące.

Karmienie piersią – kiedy zacząć a kiedy zakończyć

Pierwsze karmienie to często ogromny stres dla mamy, jednak równocześnie bardzo ważny moment dla malucha. Zaleca się, aby pierwsze karmienie nastąpiło w ciągu godziny od porodu, rozpoczęcie karmienia piersią pozwala na skolonizowanie przewodu pokarmowego noworodka pożytecznymi bakteriami matczynymi. Wczesne przystawienie niemowlaka do piersi wpływa również pozytywnie na dalszy proces laktacji.

Wielu rodziców zastanawia się jak często karmić noworodka, zgodnie z aktualnymi wytycznymi dziecko powinno być karmione na żądanie, to znaczy tak często i tak długo jak tego potrzebuje. Oczywiście, aby karmienie było efektywne potrzebna jest właściwa technika i cierpliwość, warto już w szpitalu skorzystać z pomocy położnej laktacyjnej, który pomoże pokonać strach i doradzi, na co zwrócić uwagę podczas karmienia.

Pojemność żołądka noworodka jest bardzo mała, zaledwie 5-10 ml, dlatego w pierwszych miesiącach życia częstość karmienia jest duża, od 8 do 12 karmień w ciągu doby. Co ciekawe płacz jest późnym objawem głodu, pierwsze odruchy dziecka domagającego się pokarmu to odruch szukania piersi, otwieranie buzi czy też wysuwanie języka. Podana wcześniej liczba karmień jest „statystyczna”, co znaczy, że każde dziecko należy traktować indywidualnie, może okazać się, że potrzebuje częstszego przystawiania do piersi, również czas karmienia jest indywidualną sprawą. Zwykle w trakcie karmienia noworodek zasypia, co powoduje przedłużenie czasu karmienia, ogólnie uważa się, że 10 minut to minimalny czas, jaki dziecko powinno ssać pierś. Wszystko zależy od samopoczucia niemowlaka, stopnia głodu, techniki karmienia czy też szybkości wypływania mleka z piersi.

Zgodnie z wytycznymi WHO niemowlę do 6 miesiąca życia powinno być karmione wyłącznie mlekiem matki, po tym czasie należy wprowadzać do jego diety inne pokarmy. Zdarza się, że lekarz zaleci wcześniejsze rozszerzenie diety, dzieje się tak, gdy dziecko ma niski przyrost masy ciała lub duże zapotrzebowanie na żelazo. Wprowadzanie do diety dziecka nowych pokarmów nie powinno wyeliminować karmienia piersią. Różne źródła zalecają utrzymywanie dokarmiania mlekiem matki do 12 a nawet 24 miesięcy, czas zakończenia karmienia to jednak indywidualna sprawa mamy. Nie ma, więc jednej dobrej odpowiedzi na to, kiedy zakończyć karmienie piersią.

Karmienie piersią – dostępne techniki

Karmienie piersią to temat, w którym często nie ma jednej dobrej odpowiedzi, tak jest również z najlepszą pozycją do karmienia, nie ma jednej najlepszej. Warto wypróbować kilka z nich i wybrać najwygodniejszą dla siebie. Dostępne pozycje, z którymi możemy się spotkać to:

  • Pozycja klasyczna – mama siada, dobrze podpiera plecy, utrzymując pionową pozycję chwyta pierś i brodawką lekko dotyka górnej wargi dziecka lub okolicę przynosową, dziecko powinno odruchowo szeroko otworzyć buzię i po naprowadzeniu na pierś szczelnie ją objąć. Jeśli po uchwyceniu piersi przez dziecko czujemy dyskomfort, warto ponownie przystawić dziecko do piersi, aby uniknąć uszkodzenia brodawki.
  • Pozycja biologiczna – w tym przypadku mama również siedzi podparta jednak z dużym stopniem odchylenia, właściwie do pozycji półleżącej. Często pozycję tą zaleca się przy problemach z karmieniem, ponieważ pozwala na maksymalne wykorzystanie naturalnych odruchów matki i dziecka
  • Pozycja leżąca – trudniejsza od klasycznej pozycji, jednak polecana kobietom z dużymi piersiami lub płaskimi brodawkami. Mama leży na boku z głową lekko uniesioną, opartą na poduszce, rękę układa pod głową lub podtrzymuje nią dziecko. Noworodek z kolei leży na boku, przodem do mamy, z twarzą skierowaną w stronę piersi. Brodawka powinna znajdować się naprzeciwko górnej wargi dziecka, tak, aby mogło swobodnie objąć pierś. Aby dziecko nie musiało odwracać głowy w trakcie karmienia, ucho, ramię i biodro powinny znajdować się w jednej linii.
  • Pozycja spod pachy – zalecana dla kobiet z dużym biustem lub matek po porodzie przez cesarskie cięcie. Pozycja ta jest również polecana dla bardzo aktywnych, małych lub przedwcześnie urodzonych noworodków. Mama siada, podpiera plecy poduszką i pochyla się do przodu. Dziecko leży na boku, tak, aby jego brzuch przylegał do boku mamy, stopy znajdowały się za plecami mamy a twarz dziecka była skierowana w stronę piersi.
  • Pozycja krzyżowa – polecana dla wcześniaków, dzieci słabo ssących lub z niskim napięciem mięśniowym. Mama dłonią przeciwstawną do piersi, którą będzie karmić chwyta główkę dziecka, a drugą dłonią podtrzymuje pierś. Dziecko układamy na boku tak, aby główka i tułów podtrzymywane były przez przedramię mamy, brzuch dziecka przylega do brzucha matki.

Karmienie piersią – najczęstsze problemy młodych mam

Zwłaszcza na początku karmienie może wydawać się trudne, nieefektywne, co może zniechęcać młodą mamę do dalszych prób. Warto wiedzieć jak poradzić sobie z nadmiarem pokarmu, popękanymi brodawkami a nawet zapaleniem piersi.

Problem płaskich lub wklęsłych brodawek

Jeszcze przed porodem może pojawić się obawa o możliwość karmienia piersią w przypadku płaskich lub wklęsłych brodawek, ich kształt ma związek ze zbyt krótkimi włóknami mięśniowymi. Jeśli brodawka po uchwyceniu palcami daje się wysunąć nie ma obaw o karmienie piersią, gdy nadal pozostaje schowana karmienie piersią nie jest wykluczone, wymaga tylko więcej techniki. Przy wklęsłych, schowanych brodawkach sprawdzi się pozycja krzyżowa lub spod pachy.

Warto również wspomóc się dodatkowymi akcesoriami, specjalnymi nakładkami lub urządzeniem zwanym korektorem brodawek (asystent laktacyjny), wytwarza on delikatne ciśnienie, które pomaga w wysunięciu brodawek.

Do kupienia są również silikonowe kapturki nakładane podczas karmienia, stymulują one odruch ssania u dziecka, pod wpływem, którego brodawka ulega „wyciągnięciu”.

Zbyt duża ilość pokarmu

To bardzo częsty problem młodych mam, który może okazać się niebezpieczny. Nawał pokarmowy pomiędzy 2 a 6 dobą po porodzie to stan fizjologiczny wynikający ze wzrostu stężenia prolaktyny we krwi. Piersi w takim stanie są obrzęknięte, bolesne, tkliwe. Co zrobić, aby zmniejszyć ból i obrzęk?

  • Jak najczęściej przystawiaj dziecko do piersi, zwiększ częstotliwość karmień.
  • Gdy częste karmienia nie przynoszą ulgi, należy odciągnąć nadmiar mleka przy pomocy laktatora
  • Przed karmieniem warto zastosować ciepły okład, natomiast po karmieniu ochłodzić pierś za pomocą specjalnych, żelowych nakładek bądź sprawdzonym sposobem Naszych babć i mam, używając zimnych, zmiażdżonych liści kapusty.
  • Ulgę mogą przynieść napary ziołowe, z szałwii, olchy, barwinka, orzecha włoskiego lub mięty pieprzowej

Na skutek zablokowania przewodów mlecznych może dojść do zastoju, który objawia się zgrubieniem, zaczerwienieniem, nadwrażliwością a nawet gorączką i dreszczami. Nie jest to jednak powód do przerwania karmienia piersią, wręcz przeciwnie, przystawiajmy malucha często do piersi, w której pojawił się zastój. Należy pamiętać, aby nie masować intensywnie piersi w okresie nawału mlecznego, ponieważ może to doprowadzić do stanu zapalnego.

W tym miejscu warto wspomnieć jak długo można przechowywać mleko odciągnięte przy pomocy laktatora:

  • Maksymalnie 6-8h w temperaturze pokojowej
  • Do 24 godzin w torbie-lodówce
  • Do 96 godzin, w lodówce (4°C)
  • Do 2 tygodni, w zamrażalniku (-10°C)
  • Od 3 do 6 miesięcy, w zamrażalniku (-20°C)

 

Bolesne, pękające brodawki

Przypadłość ta może skutecznie zniechęcić młode mamy do karmienia. Należy rozróżnić czy mamy do czynienia z bolesnością fizjologiczną, to znaczy ból występuje tylko na początku karmienia, po chwili ustępuje, a na brodawce nie widać śladu uszkodzenia czy też bolesnością brodawek wynikającą z ich uszkodzenia lub niewłaściwego karmienia. Gdy ból utrzymuje się podczas całego karmienia w pierwszej kolejności należy przeanalizować sposób przystawiania dziecka do piersi, być może zbyt płytko chwyta pierś i ssie samą brodawkę lub za często wypuszcza pierś podczas karmienia. Warto poprosić o poradę położną i wspólnie przeanalizować problem.

Gdy technika karmienia okaże się prawidłowa, warto zadbać o odpowiednią pielęgnację brodawek, najlepszym i naturalnym sposobem jest rozsmarowanie na brodawce kilku kropel mleka, ma ono działanie nawilżające, przeciwbakteryjne i przeciwbólowe. Poza tym pamiętajmy o wygodnych, nieuciskających biustonoszach z przewiewnych, naturalnych materiałów, przemoczony biustonosz szybko wymieniajmy na nowy a do mycia piersi używajmy samej wody. Po umyciu można zastosować specjalne produkty przeznaczone do pielęgnacji piersi dla karmiących mam, preparaty te zawierają między innymi łagodzącą lanolinę.

Zapalenie gruczołu piersiowego

Zapalenie gruczołu piersiowego to infekcja grzybicza lub bakteryjna (wywołana gronkowcem złocistym, gronkowcem skórnym bądź pałeczką okrężnicy), występująca najczęściej pomiędzy 2 a 6 tygodniem po porodzie, obejmująca całą pierś lub jeden z jej segmentów. Do czynników zwiększających ryzyko wystąpienia stanu zapalnego zaliczamy:

  • Zmniejszenie częstotliwości i długości karmienia
  • Nieprawidłową technikę karmienia
  • Gwałtowne zaprzestanie karmienia
  • Zablokowanie przewodów mlecznych
  • Urazy piersi
  • Nadmiernie rozbudzoną laktację

Zapalenie gruczołu piersiowego objawia się przede wszystkim zaczerwienieniem, bolesnością, tkliwością, nadmiernym ociepleniem piersi. Inne objawy to: wysoka gorączka, dreszcze, osłabienie, ból głowy, bóle mieśniowo-stawowe, powiększenie węzłów chłonnych.

Zapalenie piersi nie stanowi powodu do rezygnacji z karmienia piersią, wręcz przeciwnie warto często przystawiać malucha do chorej piersi i wykonywać chłodne okłady. Gdy jednak objawy nie ustępują bądź nasilają się, należy bezwzględnie skonsultować problem z lekarzem, konieczne może być podanie antybiotyku. Pamiętajmy, że groźnym powikłaniem może być ropień piersi, wymagający interwencji chirurgicznej.

Dieta karmiącej mamy – co należy wiedzieć?

Wokół tematu, co może a czego nie może jeść karmiąca mam narosło mnóstwo mitów i legend, z którymi pora się rozprawić! Udowodniono, że dieta eliminacyjna u matek karmiących nie ma racjonalnego uzasadnienia, nie wpływa również na ryzyko rozwoju alergii u zdrowego niemowlęcia. Tak, więc, karmiąca mama nie powinna rezygnować z ulubionych potraw tylko, dlatego, że panuje przekonanie o możliwości wywołania alergii u dziecka! Co więcej prawidłowe żywienie niemowlaka to dobrze zbilansowana dieta mamy. W codziennym jadłospisie należy pamiętać o:

  • Wapniu (w ilości 1000 -1300 mg) – taką dawkę zapewni Nam:

³/4 szklanki jogurtu, maślanki lub kefiru lub

2 szklanki mleka lub

2 plasterki żółtego sera lub

80g półtłustego sera twarogowego lub

15g orzechów lub

3 porcje zielonych warzyw

2 porcje owoców

Gdy młoda mama jest na diecie bezmlecznej, np. z powodu nietolerancji laktozy lub alergii na białko mleka krowiego zalecana jest dodatkowa suplementacja wapnia preparatami dostępnymi w aptece (chelaty aminokwasowe, wodorofosforany, octany, węglany, cytryniany, glukoniany lub mleczany wapnia).

  • Witaminie D (w ilości 1500 – 2000 IU) – Warto pamiętać, że witamina D w małej ilości przenika do mleka, dlatego karmienie piersią nie zwalnia z konieczności podawania witaminy D dziecku)
  • Jodzie (w ilości 290 µg) – taka ilość jodu znajduje się w 4-6 g soli kuchennej. Nie należy przesadzać z tym pierwiastkiem, ponieważ nadmiar jodu w diecie matki może prowadzić do niedoczynności tarczycy i rozwoju wola u dziecka
  • Kwasach omega 3 (w ilości 200mg lub 400-600 mg u osób jedzących małe ilości ryb) – dawkę kwasów omega 3 zapewni Nam 1-2 porcje tłustych ryb (śledź, łosoś, szprot, halibut) raz w tygodniu

Podsumowując, warto jeszcze przed porodem zapoznać się z podstawowymi informacjami na temat karmienia piersią, a po porodzie uzbroić się w cierpliwość i nie rezygnować z powodu drobnych komplikacji. Karmienie piersią to najlepszy sposób żywienia Naszego malucha i wiele korzyści dla młodych mam.

5/5 - (2 votes)

Więcej artykułów i porad:

wszy, mendy u dzieckaWszy – przyczyny wszawicy, objawy, leczenie. miś z wirusemAdenowirusy – objawy infekcji, leczenie, powikłania stopy dziecka małegoMłodzieńcze idiopatyczne zapalenie stawów – przyczyny, objawy, diagnostyka, leczenie, powikłania PIMS to wieloukładowy zespół zapalny u dzieci związany z COVID-19.PIMS (Zespół pocovidowy u dzieci) – objawy, diagnostyka, leczenie, powikłania