Zaktualizowano: 20 września.2022 r.

Choroby o podłożu autoimmunologicznym stają się coraz poważniejszym problemem Naszych czasów. Uważa się, że duży wpływ na wzrost zachorowań mają czynniki środowiskowe oraz genetyczne. Jedną z chorób autoimmunologicznych, prowadzących do uszkodzenia tarczycy, a w efekcie do jej niedoczynności jest choroba Hashimoto. Częściej występuje ona u kobiet, a objawia się między innymi sennością, osłabieniem, tendencją do tycia czy też suchością skóry. Wczesne wykrycie choroby i skuteczne leczenie L-tyroksyną pozwala na eliminację nieprzyjemnych objawów oraz uniknięcie powikłań kardiologicznych. Jakie są przyczyny choroby Hashimoto? Jakie objawy wywołuje choroba Hashimoto? Jak zdiagnozować chorobę? Jak wyleczyć chorobę Hashimoto? Czym grozi nieleczona niedoczynność tarczycy? Sprawdź w poniższym artykule.

szyja przy chorobie Hashimoto

Czym jest choroba Hashimoto?

Mówiąc o chorobie Hashimoto nie sposób wspomnieć o funkcji samej tarczycy, ten niewielki gruczoł odgrywa ogromną rolę w prawidłowym funkcjonowaniu Naszego organizmu. Wydzielane przez tarczycę hormony takie jak: trójjodotyronina, tyroksyna oraz kalcytonina regulują przemianę materii, wpływają na pracę mięśni i serca oraz zapewniają prawidłowe funkcjonowanie układu nerwowego. Zaburzenia funkcjonowania tarczycy prowadzą, więc do zachwiania równowagi i rozwoju wielu objawów klinicznych.

W poprzednich artykułach omawialiśmy chorobę Gravesa-Basedova związaną z nadmierną produkcją hormonów tarczycy, tym razem skupimy się na chorobie prowadzącej do niedoczynności tarczycy.

Choroba Hashimoto (inaczej nazywana limfocytarnym zapaleniem tarczycy) to schorzenie autoimmunologiczne polegające na wytwarzaniu przez organizm przeciwciał atakujących tarczycę, Nasz organizm atakuje, więc własne tkanki. 

Nazwę choroby zawdzięczamy japońskiemu lekarzowi Hakaru Hashimoto, który w roku 1912 po raz pierwszy opisał cztery przypadki tej choroby. Obecnie liczba osób cierpiących na chorobę Hashimoto jak i inne schorzenia tarczycy stale wzrasta, w roku 2009 było to 4, 6% populacji a w chwili obecnej już ponad 9%. Rocznie limfocytarne zapalenie tarczycy rozpoznaje się u 3-15 na 10 000 osób. Choć częstość zachorowań wzrasta wraz z wiekiem, należy pamiętać, że schorzenie to może występować również u małych dzieci, ponadto blisko 90% pacjentów z chorobą Hashimoto to kobiety. 

Być może właśnie zastanawiamy się, kto jest najbardziej narażony na zachorowanie? To trudne pytanie, ponieważ mechanizmy chorób autoimmunologicznych nie są do końca poznane. Można jednak wyróżnić kilka czynników, które zwiększają ryzyko zachorowania na chorobę Hashimoto:

  • Obecność chorób współistniejących takich jak: cukrzyca typu I, bielactwo, toczeń układowy, niewydolność kory nadnerczy, niedokrwistość megaloblastyczna, celiakia, reumatoidalne zapalenie stawów
  • Pokrewieństwo I stopnia z osobami chorującymi na chorobę Hashimoto
  • Nadmiar jodu w diecie
  • Niedobór witaminy D i selenu
  • Infekcja wirusem EBV
  • Stosowanie leków takich jak: amiodaron, interferon alfa
  • Współistnienie zespołu Downa lub zespołu Turnera
  • Palenie papierosów

Choroba Hashimoto – jak rozwija się choroba?

Wiemy, już, że choroba Hashimoto to schorzenie o podłożu autoimmunologicznym, pora, więc wyjaśnić, w jaki sposób dochodzi do rozwoju choroby. Rolą Naszego układu immunologicznego jest ochrona organizmu przed patogenami poprzez ich niszczenie i usuwanie, tym zadaniem zajmują się limfocyty B, które w odpowiedzi na kontakt z antygenem wytwarzają komórki plazmatyczne produkujące przeciwciała skierowane przeciwko danemu antygenowi. Antygenem tym może być zarówno komórka bakteryjna, wirusowa jak i pyłki roślin czy też sierść zwierząt. Problem pojawia się w momencie, gdy Nasz organizm, jako antygen traktuje własne komórki, błędnie rozpoznając je, jako obce. Tak też dzieje się w przypadku choroby Hashimoto, z niewytłumaczalnych względów organizm zaczyna wytwarzać przeciwciała skierowane przeciwko tyreoglobulinie oraz przeciwko tyreoperoksydazie. Obie te cząsteczki to białka odpowiedzialne za tworzenie i magazynowanie hormonów tarczycy – tyroksyny (fT4) oraz trójjodotyroniny (fT3). W efekcie dochodzi do niszczenia wytworzonych przez tarczycę hormonów, co przekłada się na ich niedobór. Oprócz limfocytów B w patomechanizm choroby Hashimoto zaangażowane są również limfocyty T, niszczące komórki pęcherzykowe tarczycy.

Musimy pamiętać, że choroba Hashimoto rozwija się zwykle przez wiele lat, na początku pomimo obecności przeciwciał przeciwtarczycowych nie pojawiają się objawy kliniczne a tarczyca funkcjonuje prawidłowo (jest to tak zwany stan eutyrozy, czyli prawidłowego stężenia TSH oraz fT3 i fT4). Jednak z czasem w miarę wzrostu ilości krążących przeciwciał i limfocytów T dochodzi do stopniowego uszkodzenia miąższu tarczycy, nagłe uwolnienie hormonów z degradowanych komórek może doprowadzić do przejściowego stanu hipertyreozy czy zwiększonego stężenia fT3 i fT4. Stan ten jest chwilowy, ponieważ hormony niszczone są przez przeciwciała a ilość komórek tarczycy zdolnych do produkcji nowych cząsteczek hormonów jest coraz mniejsza. Z czasem dochodzi, więc do rozwoju pełnoobjawowej niedoczynności tarczycy, (czyli stanu hipotyreozy, w którym stężenie fT3 i fT4 jest obniżone) oraz powstania plastycznego, niebolesnego wola na skutek gromadzącego się nacieku limfocytarnego. 

Choroba Hashimoto – objawy

Z uwagi na długi rozwój choroby nasilenie objawów klinicznych może być różne, ponadto nie wszystkie z nich muszą pojawić się w jednym momencie. Do objawów występujących w przebiegu choroby Hashimoto zaliczamy:

  • Niebolesne powiększenie tarczycy, w postaci wola
  • Ciągłe uczucie zimna
  • Zmęczenie, osłabienie
  • Senność
  • Drażliwość
  • Problemy z koncentracją
  • Depresję
  • Zaburzenia pamięci
  • Zwiększenie masy ciała
  • Obrzęki podskórne (tak zwane obrzęki śluzowate)
  • Zaparcia
  • Wzdęcia
  • Nudności
  • Spowolnioną akcję serca
  • Obniżenie ciśnienia tętniczego krwi
  • Suchą, łuszczącą się, bladą skórę
  • Wypadanie włosów
  • Zaburzenia miesiączkowania
  • Obniżenie libido
  • Niepłodność
  • Zaburzenia wzrostu u dzieci
  • Niedorozwój umysłowy u dzieci

Warto zauważyć, że wymienione powyżej objawy dotyczą różnych narządów i układów, co dobrze obrazuje jak ogromny wpływ na zachowanie równowagi Naszego organizmu ma prawidłowe wydzielanie hormonów tarczycy. 

Choroba Hashimoto – diagnostyka

W przypadku wystąpienia powyższych objawów należy niezwłocznie zgłosić się do lekarza rodzinnego w celu omówienia dalszego postępowania. Na początku lekarz przeprowadzi z Nami dokładny wywiad a następnie badanie lekarskie, po którym skieruje Nas na badania laboratoryjne i USG tarczycy. Na podstawie wyników badań sugerujących niedoczynność tarczycy zostaniemy skierowani do poradni endokrynologicznej, gdzie zajmie się Nami specjalista endokrynolog. 

W trakcie diagnostyki choroby Hashimoto może spotkać się z następującymi badaniami: 

  • Oznaczeniem stężenia TSH we krwi – u pacjentów z chorobą Hashimoto będzie ono podwyższone
  • Oznaczeniem stężenia fT3 i fT4 we krwi – u pacjentów z chorobą Hashimoto będzie ono obniżone
  • Oznaczeniem stężenia przeciwciał przeciwtarczycowych we krwi (anty-TPO oraz anty-TG) – u pacjentów z choroba Hashimoto będą one podwyższone
  • Oceną stężenia cholesterolu we krwi – często u pacjentów z chorobą Hashimoto jest ono podwyższone
  • Morfologią krwi obwodowej – często u pacjentów z choroba Hashimoto występuje niedokrwistość
  • USG tarczycy – u pacjentów z choroba Hashimoto stwierdza się niejednorodną strukturę tarczycy, wzmożone przepływy naczyniowe, zmniejszoną echogeniczność oraz ogniska zwłóknień
  • Biopsją aspiracyjną tarczycy – rzadko wykonywana w diagnostyce choroby Hashimoto, jednak w przypadku niejednoznacznego wyniku USG tarczycy bądź wątpliwości radiologa może okazać się pomocna. W materiale biopsyjnym możemy spodziewać się: nacieków limfocytarnych, grudek chłonnych oraz zaniku pęcherzyków tarczycy

Warto w tym miejscu podkreślić, że poziom TSH powinien być sprawdzany nie tylko u pacjentów z podejrzeniem choroby Hashimoto, ale także u wszystkich pacjentów, których bliscy chorują na autoimmunologiczne zapalenie tarczycy oraz u pacjentów z innymi chorobami o podłożu autoimmunologicznym. Regularna kontrola TSH pozwala w tym przypadku na wczesne wykrycie choroby i szybkie wdrożenie terapii. 

Choroba Hashimoto – leczenie

O ile diagnostyka choroby Hashimoto nie wymaga wykonywania wielu inwazyjnych badań, o tyle leczenie autoimmunologicznego zapalenia tarczycy jest długie i wymaga nie tylko stałego przyjmowania leków, ale również zmiany nawyków żywieniowych.

Niestety nie dysponujemy lekami, które są w stanie zatrzymać proces niszczenia tarczycy, w związku z tym leczenie choroby Hashimoto polega przede wszystkim na podawaniu brakujących hormonów tarczycy. 

Podstawowym lekiem stosowanym w leczeniu choroby Hashimoto jest lewotyroksyna (nazwy handlowe to: Eltroxin, Euthyrox, Letrox oraz Novotrhyral), syntetycznie wyprodukowany hormon, swoim działaniem i właściwościami identyczny z produkowaną przez tarczycę lewotyroksyną. Pomiędzy poszczególnymi producentami hormonu mogą istnieć niewielkie różnice, dlatego zaleca się przyjmowanie stale tego samego preparatu a modyfikację jedynie przyjmowanych dawek. Właściwe działanie leku jest również uzależnione od przestrzegania kilku podstawowych zasad. 

Lewotyroksynę należy przyjmować zawsze o tej samej porze, będąc na czczo, około 30-60 minut przed pierwszym posiłkiem. Na początek, w oparciu o zebrany wywiad oraz wyniki badań laboratoryjnych ustalana jest dawka początkowa.  Po 6-12 tygodniach kontrolnie ocenia się stężenie TSH oraz fT3 i fT4, w zależności od uzyskanych wyników dawka może zostać zmniejszona, zwiększona bądź też niezmieniona. Po ustaleniu dawkowania i osiągnięciu prawidłowego poziomu hormonów kontrolny pomiar TSH wykonuje się nieco rzadziej, co 6-12 miesięcy.

Pamiętajmy! Bezpośrednio przed pobranie krwi nie przyjmujemy lewo tyroksyny, aby nie zafałszować uzyskanego wyniku badania. Lek możemy przyjąć po pobraniu krwi, a następnie spożyć posiłek.

Kolejnym aspektem, który należy wziąć pod uwagę jest stosowanie równocześnie lewotyroksyny oraz innych leków. Wszelkie preparaty, które przyjmujemy powinny zostać zgłoszone lekarzowi, dzięki temu dobranie odpowiedniej dawki będzie bardziej efektywne. Niektóre leki hamują wchłanianie hormonu, a inne wręcz przeciwnie nasilają się je, stąd też skonsultujmy się z lekarzem, jeśli przyjmujemy dodatkowo: 

  • Leki przeciwcukrzycowe – lewotyroksyna osłabia ich działanie 
  • Pochodne kumaryny – lewotyroksyna nasila działanie leków przeciwzakrzepowych
  • Cholestyramina i kolestypol (leki obniżające poziom cholesterolu we krwi) – leki te hamują wchłanianie lewotyroksyny, dlatego odstęp pomiędzy nimi powinien wynosić 4-5 godzin
  • Sole żelaza oraz leki zobojętniające kwas żołądkowy – leki te osłabiają wchłanianie lewo tyroksyny
  • Salicylany, furosemid – mogą osłabiać działanie lewotyroksyny
  • Leki antykoncepcyjne oraz hormonalna terapia zastępcza – leki te zwiększają zapotrzebowanie na lewotyroksynę
  • Preparaty sojowe – zmniejszają wchłanianie lewotyroksyny w jelitach

 Niezwykle rzadko lekarze decydują się na chirurgiczne leczenie choroby Hashimoto, dzieje się tak, gdy obecność dużego wola utrudnia pacjentowi oddychanie bądź też, gdy istnieje podejrzenie nowotworowego charakteru guza.

Choroba Hashimoto a dieta

Wokół tematu odżywiania w chorobie Hashimoto w ciągu ostatnich kilku lat narosło wiele mitów i legend. Jak wspominaliśmy powyżej właściwe odżywianie i zmiana stylu życia są jednymi z elementów skutecznej terapii w chorobie Hashimoto, jednak pamiętajmy, że nie istnieje coś takiego jak specjalna dieta dla pacjentów z choroba Hashimoto. Każdy z Nas ma inny metabolizm, masę ciała oraz choroby współistniejące, dlatego też każdy przypadek należy rozpatrywać indywidualnie. 

Na co powinniśmy więc zwrócić uwagę i z jakimi zagadnieniami możemy się spotkać?

  • Wegetarianizm – według niektórych badań wykluczenie z diety mięsa chroni przed rozwojem niedoczynności tarczycy. Nie istnieją jednak „twarde” dowody na prawdziwość tego stwierdzenia. Nie jest, więc konieczne, aby pacjenci z chorobą Hashimoto przechodzili na dietę wegetariańską, jeśli jednak zdecydujemy się na ten krok pamiętajmy, że w autoimmunologicznym zapaleniu tarczycy zapotrzebowanie na białko jest zwiększone, co należy odpowiednio rekompensować w diecie
  • Dieta bezglutenowa – wielu dietetyków uważa, że wykluczenie z diety glutenu polepsza stan pacjentów z chorobą Hashimoto. Po raz kolejny jednak należy powiedzieć, że nie ma żadnych dowodów na prawdziwość tego stwierdzenia. Pochopne wyłączenie glutenu z diety może mieć efekt odwrotny do zamierzonego i doprowadzić do niedoboru witamin z grupy B, wapnia, magnezy, cynku czy też selenu. Wyjątkiem jest sytuacja współistnienia celiakii i choroby Hashimoto, wtedy rzeczywiście konieczne staje się stosowanie diety bezglutenowej. 
  • Dieta beznabiałowa – kolejne niepoparte dowodami naukowymi stwierdzenie dotyczy poprawy stanu zdrowia pacjentów z chorobą Hashimoto po wyłączeniu z diety mleka i produktów nabiałowych. Dieta bezlaktozowa ma sens tylko u pacjentów cierpiących na nietolerancję laktozy. Jeśli więc po zjedzeniu produktów nabiałowych nie odczuwamy przykrych dolegliwości żołądkowych nie ma potrzeby rezygnowania z mleka i jego przetworów. 
  • Wyłączenie z diety warzyw psiankowatych (pomidory, papryka, ziemniaki, bakłażan) – według niektórych dietetyków warzywa te są silnie immunogenne a poprzez nasilenie odpowiedzi immunologicznej w organizmie pogarszają samopoczucie pacjentów z chorobą Hashimoto. Czy stosować się do tego zalecenia? Nic na siłę, jeśli zauważymy poprawę stanu zdrowia świetnie, jeśli jednak nie czujemy się lepiej po eliminacji z diety wymienionych produktów nie katujmy się sztywnymi zaleceniami. 
  • Odpowiedni poziom selenu w diecie – w ostatnim czasie pojawia się coraz więcej artykułów na temat skuteczności selenu w leczeniu choroby Hashimoto. Zmniejsza on procesy zapalne w tarczycy oraz bierze udział w produkcji hormonów tarczycy. Z uwagi na możliwą toksyczność selenu przed rozpoczęciem suplementacji warto skonsultować się z lekarzem. 
  • Odpowiedni poziom witaminy D – pacjenci z chorobą Hashimoto powinni pamiętać o suplementacji witaminy D

Choroba Hashimoto a ciąża

Wiemy już jak wiele istotnych funkcji w Naszym organizmie pełni tarczyca. O gruczoł ten powinny szczególnie zadbać przyszłe mamy, hormony tarczycy są niezbędne między innymi do prawidłowego rozwoju mózgu, płuc i układu szkieletowego dziecka. Do około 10-12 tygodnia płód nie produkuje własnych hormonów tarczycy, korzysta z „matczynej produkcji hormonalnej:, dlatego tak ważny jest prawidłowy poziom TSH i fT3 oraz fT4 u kobiet ciężarnych.

Niestety wiele kobiet z chorobą Hashimoto ma problem z zajściem w ciążę bądź jej utrzymaniem, a winę za to ponosi właśnie zachwiana gospodarka hormonalna oraz toczący się w organizmie proces zapalny. Nasz organizm może potraktować rozwijający się płód, jako „ciało obce”, które należy unieszkodliwić, co może doprowadzić do poronienia, które zdarza się dużo częściej u pacjentek z chorobą Hashimoto. Nie oznacza to jednak, że pacjentki z autoimmunologicznym zapaleniem tarczycy nie mają szans na szczęśliwe macierzyństwo. Co więcej wahania hormonalne nie dotyczą tylko kobiet z jawną niedoczynnością tarczycy. Szacuje się, że nawet do 10% kobiet z prawidłowym poziomem TSH ma podwyższone miano przeciwciał przeciwtarczycowych. Wróćmy jednak do choroby Hashimoto. O czym powinny wiedzieć przyszłe mamy?

  • Najlepszy czas na zajście w ciąże to moment ustabilizowania poziomu TSH i ft3 oraz ft4
  • Dwie kreski na teście ciążowym powinny skłonić przyszłe mamy do kontrolnej wizyty u endokrynologa, który zmodyfikuje dotychczas stosowane leczenie. Zaleca się zwiększenie dawki L-tyroksyny o około 30–50%. Jeżeli TSH mieści się w zakresie 5–10 mIU/l, należy dodatkowo zwiększyć dawkę L-tyroksyny, o 25–50 g/d., dla TSH 10–20 mIU/l — o 50–75 μg/d., a dla TSH > 20 mIU/l o 75–100 μg/d.
  • Po zmianie dawkowania leku konieczne jest regularne kontrolowanie poziomu TSH, fT3 i ft4, co 4-6 tygodni
  • Po porodzie powinno się wrócić do wcześniej ustalonych dawek lewotyroksyny.
  • Przyjmowanie syntetycznej lewotyroksyny nie wyklucza możliwości karmienia piersią
5/5 - (1 vote)

Więcej artykułów i porad:

wyszukiwanie informacji o chorobie Gravesa-BasedovaChoroba Gravesa-Basedova – przyczyny, objawy, diagnostyka, leczenie, powikłania, dieta WNP u dzieckaWrodzony przerost nadnerczy (WPN, CAH) – przyczyny, mechanizm powstawania, objawy, diagnostyka, leczenie, powikłania badanie cukrzycyCukrzyca typu 1 – przyczyny, diagnostyka, leczenie, powikłania, dieta Lekarka sprawdza Jaką rolę w organizmie pełnią przytarczyce?Nadczynność przytarczyc – przyczyny, objawy, diagnostyka, leczenie