Zaktualizowano: 24 października.2022 r.

Tarczyca to bardzo ważny narząd regulujący metabolizm całego organizmu. Niestety często wytwarzanie hormonów tarczycy jest zaburzone, co doprowadza do rozwoju szeregu chorób, jedną z nich jest choroba Gravesa-Basedova. Choroba ta polega na niszczeniu tarczycy przez własny organizm, który traktuje ją jak wroga. Doprowadza to do szeregu objawów takich jak: nerwowość, drżenie rąk, wytrzeszcz oczu czy też obrzęki. W diagnostyce chorób tarczycy niezbędne są badania laboratoryjne określające poziom hormonów oraz USG tarczycy. Leczenie choroby Gravesa-Basedowa polega na odpowiednio dobranej farmakoterapii lub radioterapii. Jakie są przyczyny choroby Gravesa-Basedova? Jakie objawy kliniczne występują w tej chorobie? Jak zdiagnozować chorobę Gravesa-Basedova? Jak wygląda leczenie? Czy należy przestrzegać specjalnej diety? Odpowiedzi na te i inne pytania znajdziesz w Naszym artykule.

wyszukiwanie informacji o chorobie Gravesa-Basedova

Choroba Gravesa-Basedova – co to za choroba?

Zanim opowiemy o samej chorobie warto poświęcić chwile tarczycy, to bardzo ważny narząd położony w okolicy szyi. Tarczyca zbudowana jest z dwóch płatów połączonych tak zwaną cieśnią. Rolą tarczycy jest wydzielanie hormonów: trójjodotyroniny (T3), tyroksyny (T4) i kalcytoniny. Z punktu widzenia Naszego metabolizmu najważniejszymi hormonami są tyroksyna i trójjodotyronina, to one zapewniają właściwą przemianę glukozy, tłuszczów i białek oraz odpowiadają za produkcję ciepła.

Wydzielanie hormonów tarczycy jest regulowane „centralnie” przez przysadkę mózgową. Wytwarza ona hormon o nazwie tyreotropina (TSH), który pobudza tarczycę do produkcji hormonów T3 i T4. Mechanizm ten jest nazywany sprzężeniem zwrotnym, ponieważ gdy w organizmie jest zbyt dużo hormonów tarczycy przysadka wytwarza mniej TSH, aby nie pobudzać nadmiernie tarczycy, gdy z kolei w organizmie brakuje hormonów tarczycy przysadka wydziela więcej TSH, aby pobudzić tarczycę do pracy. Taki układ funkcjonuje sprawnie u zdrowych osób, gdy jednak pojawiają się w nim zakłócenia dochodzi do rozwoju chorób tarczycy.

Choroba Gravesa –Basedova (inne nazwy to: oftalmopatia Gravesa, choroba Basedova, wole toksyczne, choroba Fajani, choroba Parry’ego, tachycardia strumosa exophtalmica, cachexia exophtalmica)  to choroba o podłożu autoimmunologicznym, w której układ immunologiczny wytwarza przeciwciała skierowane przeciwko receptorom dla TSH, a więc atakuje własne tkanki (stąd nazwa choroba autoimmunologiczna). Przyłączenie się przeciwciał do receptorów dla TSH „oszukuje” tarczycę, która wytwarza hormony tarczycy, z uwagi na dużą ilość wytwarzanych przeciwciał, tarczyca jest stale pobudzana do pracy przez co ilość wytwarzanych hormonów T3 i T4 jest bardzo duża, a to prowadzi do pojawienia się objawów nadczynności tarczycy. Stałe pobudzenie tarczycy, która błędnie odczytuje przeciwciała jako hormon TSH prowadzi również do jej powiększenia, co może skutkować pojawieniem się wola, oraz jej nadmiernego unaczynienia.

Pierwsze informacje o chorobie Gravesa-Basedova pojawiły się już w roku 1833, wtedy to irlandzki lekarz opisał przypadek wola przebiegającego z wytrzeszczem oczu. Obecnie występowanie choroby Gravesa-Basedova szacuje się na 1 na 200 osób, początek choroba przypada zwykle na 40-60 rok życia, zdecydowanie częściej schorzenie to dotyka kobiet.

Zgodnie z książkową definicją choroba Gravesa Basedova związana jest z występowaniem objawów nadczynności tarczycy oraz kombinacją jednego lub kilku z następujących objawów: wole tarczycowe, wytrzeszcz oczu, obrzęk przedgoleniowy. Warto w tym miejscu wyjaśnić skąd biorą się objawy oczne oraz obrzęki. Otóż receptory dla TSH znajdują się nie tylko w tarczycy ale również w innych narządach, a więc w tkankach otaczających gałkę oczną oraz w skórze, stąd pojawienie się charakterystycznych objawów.

Choroba Gravesa-Basedova –przyczyny

Odpowiedź na pytanie jaka jest przyczyna choroby Gravesa-Basedova jest dość trudna. Wiemy, że jest to choroba autoimmunologiczna, wciąż jednak nie wiemy dokładnie co aktywuje odpowiedź immunologiczną i sprawia, że organizm atakuje własne tkanki.

Uważa się, że dużą rolę odgrywa w tym przypadku genetyka, choć wciąż nie określono genów odpowiedzialnych za rozwój choroby, uważa się, że skłonność do zachorowania jest dziedziczna, częstość występowania choroby Gravesa- Basedova jest większa u kobiet, blisko spokrewnionych z innymi kobietami chorującymi na tą samą chorobę bądź chorobę Hashimoto (to również choroba tarczyca, ale związana z niedoczynnością tarczycy).

Ponadto zauważono, że czynnikiem ryzyka rozwoju choroby Gravesa-Basedova jest występowanie innych chorób z autoagresji, takich jak:

  • Cukrzyca typu 1
  • Pierwotna niedoczynność kory nadnerczy (choroba Addisona)
  • Reumatoidalne zapalenie stawów
  • Toczeń rumieniowaty układowy
  • Bielactwo
  • Anemia złośliwa

Warto wiedzieć, że jednoczesne występowanie autoimmunologicznej choroby tarczycy lub cukrzycy oraz choroby Addisona to autoimmunologiczny zespół niedoczynności wielogruczołowej typu 2 (inaczej zespół Schmidta). Z kolei jednoczesne występowanie wszystkich trzech wymienionych schorzeń to zespół Carpentera.

Wśród innych czynników ryzyka rozwoju zespołu Gravesa-Basedova, które w przeciwieństwie do chorób autoimmunologicznych są możliwe do wyeliminowania, zaliczamy stres oraz palenie papierosów.

Choroba Gravesa-Basedova – objawy

W przebiegu choroby Gravesa-Basedova mamy do czynienia z kilkoma grupami objawów, z jednej strony są to objawy typowe dla nadczynności tarczycy, z drugiej strony typowe dla choroby Gravesa-Basedova a więc objawy oczne oraz objawy skórne.

Objawy nadczynności tarczycy:

  • Spadek masy ciała
  • Osłabienie
  • Nietolerancja ciepła
  • Niepokój, drażliwość, nerwowość, trudności ze snem
  • Drżenie rąk
  • Wzmożona potliwość i przekrwienie skóry
  • Wypadanie włosów, łamliwość paznokci
  • Spadek siły mięśniowej
  • Duszność
  • Kołatanie serca, szybkie bicie serca, zwiększone ciśnienie tętnicze krwi i tętno
  • Biegunka
  • Zmniejszenie libido
  • Zaburzenia miesiączkowania

Objawy oczne:

  • Wytrzeszcz oczu (inaczej nazywany oftalmopatią lub orbitopatią tarczycową, charakterystyczny objaw u pacjentów z chorobą Gravesa-Baseova, choć nie koniecznie występuje u wszystkich pacjentów, zawsze wymaga dokładnego badania oka w celu sprawdzenia stopnia zaawansowania zmian chorobowych)
  • Ból oczu
  • Łzawienie, uczucie „piasku w oczach”
  • Światłowstręt
  • Zaczerwienie spojówek
  • Zaburzenia ostrości widzenia
  • Podwójne widzenie
  • Objaw Mobiusa (przy patrzeniu na przedmiot znajdujący się na wprost, jedno oko zbacza)
  • Objaw Stellwaga (rzadkie mruganie)
  • Objaw Graefego (do zaobserwowania przez lekarza, gdy oko przemieszcza się ku dołowi nad tęczówką widoczny jest fragment rogówki)
  • Objaw Kochera (również do zaobserwowania przez lekarza, gdy oko przemieszcza się tym razem ku górze nad tęczówką widoczny jest fragment rogówki)

Ocena występowania objawów związanych z narządem wzroku jest bardzo ważnym elementem planowania leczenia. Dlatego też możemy spotkać się z różnymi skalami oceny stopnia zaawansowania objawów. Na podstawie badania lekarz może stwierdzić orbitopatię: łagodną, ciężką lub umiarkowaną bądź orbitopatię z zagrożeniem utraty wzroku. Inna skala tzw. Clinical Activity Score przyznaje po jednym punkcie za każdy z objawów: samoistny ból zagałkowy, ból przy spojrzeniu w górę lub w dół, zaczerwienienie powiek, zaczerwienienie spojówek, obrzęk powiek, zapalenie mięska łzowego lub fałdu półksiężycowatego spojówki, obrzęk spojówek.

Objawy skórne:

  • Obrzęk przedgoleniowy (inaczej nazywany dermopatia tarczycowa, charakteryzuje się obrzękiem podudzi i puchnięciem stóp, wynika z faktu gromadzenia się substancji śluzowatych pod skórą)
  • Akropachia tarczycowa (polega na pogrubieniu i zaokrągleniu końcowych części palców rąk)

Choroba Gravesa-Basedova – diagnostyka

Diagnostyka choroby Gravesa-Basedova oparta jest na kilku elementach, w pierwszej kolejności lekarz przeprowadzi z Nami dokładny wywiad oraz wykona badanie przedmiotowe, które ma na celu między innymi sprawdzenie czy tarczyca jest bolesna oraz powiększona. Kolejnym, niezbędnym, elementem diagnostyki są badania laboratoryjne. We krwi oznacza się poziom:

  • TSH (hormon tyerotropowy) – u pacjentów z chorobą Gravesa-Basedova poziom TSH jest zmniejszony, bardzo rzadka zdarza się sytuacja prawidłowego poziomu TSH
  • fT3, fT4 – skróty te oznaczają hormony wydzielane przez tarczycę, odpowiednio trójjodotyroninę oraz tyroksynę, poziomy obu tych hormonów są podwyższone. Uważa się, że przewaga wzrostu fT3 nad wzrostem fT4 jest niekorzystnym rokowniczo czynnikiem i wiąże się z gorszą odpowiedzią na leczenie.
  • Przeciwciał skierowanych przeciwko receptorom dla TSH (anty-TSHR, TRAb) – istotą choroby Gravesa-Basedova jest reakcja immunologiczna polegająca na „atakowaniu” własnych tkanek, stwierdzenie zwiększonego stężenia przeciwciał jest więc kluczowym (ale nie jedynym) warunkiem postawienia diagnozy. Poziom przeciwciał należy sprawdzić przed leczeniem, lub zaraz po jego rozpoczęciu, spadek stężenia przeciwciał w trakcie leczenia jest dowodem na skuteczność zastosowanego leczenia.

Ważne! Pamiętajmy, że sam wzrost anty-TSHR, bez żadnych objawów klinicznych i odchyleń w innych badaniach laboratoryjnych nie jest wystarczający do postawienia rozpoznania choroby Gravesa-Basedova.

Wymienione powyżej badania laboratoryjne są kluczowe dla postawienia diagnozy. Zwykle jednak lekarz zleca szerszy panel badań laboratoryjnych, aby sprawdzić ogólny stan Naszego organizmu. Wśród dodatkowych badań znajdziemy:

  • Poziom przeciwciał anty-TPO oraz anty-Tg (ich poziom może być podwyższony w chorobie Gravesa-Basedova, jednak sytuacja taka może mieć miejsce również w chorobach niezwiązanych z tarczycą, stąd badanie to nie jest specyficzne)
  • Poziom tyreoglobuliny w surowicy
  • Morfologia krwi obwodowej (często występują odchylenia w liczbie limfocytów, monocytów oraz niedokrwistość)
  • Lipidogram (w chorobach tarczycy poziom cholesterolu oraz trójglicerydów jest zmniejszony)
  • Poziom ALT i fosfatazy zasadowej w surowicy (możemy mieć do czynienia ze wzrostem wymienionych parametrów)
  • Poziom wapnia całkowitego i zjonizowanego (w chorobach tarczycy poziom wapnia może być nieznacznie podwyższony)

Diagnostyka choroby Gravesa-Basedova obejmuje również badanie ultrasonograficzne oraz badania obrazowe. W badaniu USG tarczycy lekarz ocenia wielkość gruczołu, strukturę miąższu tarczycy oraz obecność ewentualnych guzków. U pacjentów z chorobą Gravesa-Basedova tarczyca jest zwykle powiększona a miąższ hipoechogeniczny.

Badania obrazowe takie, jak tomografia komputerowa oczodołów lub rezonans magnetyczny oczodołów są konieczne u pacjentów z wytrzeszczem oczu lub innymi objawami ocznymi. TK oczodołów jest wykorzystywana do oceny: tkanek miękkich i ścian kostnych oczodołu oraz obecności pogrubienia mięśni zewnętrznych gałki ocznej. Z kolei w badaniu MR oczodołów ocenia się obrzęk i zwłóknienie mięśni gałki ocznej.

Choroba Gravesa-Basedova – leczenie

Leczenie choroby Gravesa-Basedova jest długotrwałe i zależy od nasilenia występujących objawów klinicznych. Głównym elementem terapii jest stosowanie leków mających na celu znaczny spadek poziomu przeciwciał anty-TSHR, a co za tym idzie ustąpienie dokuczliwych objawów.

Wśród stosowanych leków wyróżniamy tiamazol, rzadziej podaje się propylotiouracyl (zwykle wtedy gdy pacjenci są uczuleni na tiamazol). Najczęściej tiamazol podaje się w większej dawce, przez około 6 tygodni, do czasu wyrównania stężenia fT3 i fT4, a następnie w mniejszej dawce terapię kontynuuje się przez okres około 18 miesięcy, do czasu znacznego spadku poziomu anty-TSHR. Lekarz może też zdecydować o podawaniu leku w stałej dawce, przez cały okres leczenia, dzieje się tak zwykle, gdy objawy choroby nie są nasilone.

Pomimo przestrzegania zaleceń może okazać się, że leczenie farmakologiczne nie będzie skuteczne. O niepowodzeniu leczenia świadczy: brak normalizacji poziomu hormonów tarczycy (brak remisji hormonalnej) oraz poziom anty-TSHR powyżej 10 IU/l po 6 miesiącach stosowania leków (brak remisji immunologicznej).

W takiej sytuacji konieczne jest zastosowanie leczenia radioaktywnym jodem lub zabieg operacyjny. Co ważne u pacjentów z umiarkowaną lub ciężką postacią orbitopatii tarczycowej leczenie radioaktywnym jodem jest przeciwwskazane! Dalsze postępowanie, jest więc ściśle uzależnione od stanu danego pacjenta.

U pacjentów zakwalifikowanych do leczenia radioaktywnym jodem, wystarcza zwykle podanie jednorazowej dawki ¹³¹I (ponad 10-15 mCi), ewentualnie powtórzenie tej samej dawki po 6 miesiącach. Pacjenci z łagodną orbitopatią mogą być leczeni z użyciem radioaktywnego jodu, jednak osłonowo stosuje się u nich glikokortykosteroidy.

W przypadku niektórych pacjentów jedyną możliwością całkowitego wyleczenia jest zabieg operacyjny. Dotyczy zwłaszcza osób z ciężką postacią orbitopatii, guzkami o cechach złośliwości oraz dużym wolem. Ryzyko nawrotu choroby Gravesa-Basedova jest najmniejsze przy całkowitym lub prawie całkowitym wycięciu tarczycy. Jednak tak radykalne posunięcie związane jest ze zwiększonym ryzykiem powikłań, dlatego zwykle wycina się część gruczołu.

Choroba Gravesa-Basedova a ciąża

Zdrowie przyszłej mamy wymaga szczególnej troski, zwłaszcza gdy cierpi ona na przewlekłe choroby. Wiele kobiet z rozpoznaną chorobą Gravesa-Basedova zastanawia się czy bez problemów będzie mogła zajść w ciążę oraz jak będzie wyglądać terapia w trakcie najważniejszych 9 miesięcy. Jakich więc odpowiedzi można się spodziewać?

Choroba Gravesa-Basedova nie uniemożliwia zajścia w ciążę. Najlepiej gdy kobieta planująca powiększenie rodziny będzie na etapie normalizacji poziomu hormonów tarczycy, duże odchylenia od normy mogą skutkować problemami z płodnością i utrudniać zajście w ciążę, a także mieć niekorzystny wpływ na rozwijający się płód.

Gdy w trakcie leczenia okazuje się, że kobieta jest w ciąży, lekarz może rozważyć odstawienie tiamazolu lub propylotiouracylu. Warunkiem koniecznym jest jednak stabilny poziom hormonów tarczycy. Przyszłe mamy z chorobą Gravesa-Basedova muszą być pod stałą opieką ginekologa oraz endokrynologa, a stężenie TSH i fT4 powinno być oznaczane co 1-2 tygodnie w I trymestrze i co 2-4 tygodnie w II i III trymestrze. Jest to związane z ryzykiem zaostrzenia się objawów chorobowych w trakcie ciąży.

Choroba Gravesa-Basedova – powikłania

Utrzymujące się zbyt wysokie stężenie hormonów tarczycy może być niebezpieczne dla Naszego zdrowia i życia, dlatego wszelkie niepokojące objawy należy konsultować z lekarzem.

  • Najbardziej niebezpiecznym powikłaniem, bezpośrednio zagrażającym życiu, jest przełom tarczycowy. Jest on związany z niekontrolowanym rozpadem komórek i uwalnianiem toksycznych produktów przemiany materii. Przełom tarczycowy objawia się: wysoką temperaturą ciała, wymiotami i przyśpieszoną akcją serca. Może wystąpić u pacjentów z nadczynnością tarczycy, którzy nie są leczeni, jak również u osób leczonych z powodu chorób tarczycy, np. z powodu przedawkowania leków.
  • Kolejnym powikłaniem mogą być choroby układu sercowo-naczyniowego, co ma związek z występującą w nadczynności tarczycy szybszą akcją serca. Nieleczona nadczynność może doprowadzić do utrwalenia zaburzeń pracy serca.
  • Z kolei u pacjentów z ciężką postacią orbitopatii tarczycowej istotne jest szybkie podjęcie leczenia, ponieważ stan ten może doprowadzić nawet do utraty wzroku. Po leczeniu farmakologicznym wykonuje się zwykle zabiegi korygujące powstałego zeza lub wytrzeszcz.
  • Warto również pamiętać, że pacjenci po chirurgicznym usunięciu tarczycy lub leczeniu radioaktywnym jodem często zmagają się z odwrotnym problemem, a więc niedoczynnością tarczycy, co wymaga podawania syntetycznych hormonów.

Choroba Gravesa-Basedova –dieta

Nadczynność tarczycy związana jest ze zwiększonym metabolizmem organizmu, a więc szybszym rozkładem poszczególnych substancji w porównaniu do osób bez zaburzeń ze strony tarczycy. To właśnie dlatego osoby z chorobą Gravesa-Basedova mają tendencję do chudnięcia, substancje odżywcze są u nich bardzo szybko „spalane”.

Warto więc pamiętać o tej zależności w trakcie terapii i spróbować odpowiednio dobrać codzienne posiłki. Jakie zasady powinniśmy więc, wcielić w życie?

  • Zwiększamy wartość energetyczną spożywanych posiłków o około 20-25%
  • Zwiększamy podaż białka do ok. 90-100g. Warto wybrać: kurczaka, indyka, ryby, wołowinę, jajka, przetwory mleczne.
  • Spożywamy produkty bogate w witaminy A, C, E. Witaminy te są antyoksydantami usuwającymi wolne rodniki, które wytwarzane są w dużej ilości w chorobach tarczycy. Warto wybrać: warzywa, owoce, oleje roślinne.
  • Zwiększamy spożycie wapnia. Warto wybrać: nabiał, białą fasolę, soję.
  • Unikamy napojów energetyzujących zawierających kofeinę, która pobudza organizm.
  • Wybieramy gotowanie lub duszenie na parze.
  • Unikamy produktów wzdymających, a więc: kapusty, grochu, bobu.

Zwiększamy spożycie bądź suplementujemy kwasy omega 3, działają one ochronnie na układ nerwowy oraz zwiększają odporność.

5/5 - (2 votes)

Więcej artykułów i porad:

WNP u dzieckaWrodzony przerost nadnerczy (WPN, CAH) – przyczyny, mechanizm powstawania, objawy, diagnostyka, leczenie, powikłania szyja przy chorobie HashimotoChoroba Hashimoto – przyczyny, objawy, diagnostyka, leczenie, powikłania badanie cukrzycyCukrzyca typu 1 – przyczyny, diagnostyka, leczenie, powikłania, dieta Lekarka sprawdza Jaką rolę w organizmie pełnią przytarczyce?Nadczynność przytarczyc – przyczyny, objawy, diagnostyka, leczenie